Grote Prins Claus Prijs voor beeldend kunstenaar uit Soedan

Het Prins Claus Fonds maakt de laureaten bekend van de Prins Claus Prijzen 2019.

Grote Prins Claus Prijs

Kamala Ibrahim Ishag (beeldend kunstenaar, Soedan)

Prins Claus Prijzen

Ambulante (organisatie voor documentairefilms, Mexico)

Mariam Kamara (architect, Niger)

Bill Kouélany (beeldend kunstenaar, schrijver, Congo-Brazzaville)

Djamila Ribeiro (filosoof, Brazilië)

Anocha Suwichakornpong (filmmaker, Thailand)

Next Generation Prins Claus Prijs

Mónica Ojeda Franco (schrijver, Ecuador)

Tijdens de huldigingsceremonie op 4 december a.s. zal ZKH Prins Constantijn, erevoorzitter van het bestuur van het Prins Claus Fonds, de prijzen uitreiken in het Koninklijk Paleis in Amsterdam. Op 3 december zullen alle laureaten 2019 hun verhaal vertellen tijdens ‘Louder than Words’, een openbare avond in het Compagnietheater in Amsterdam.

Het Prins Claus Fonds huldigt visionaire personen en organisaties voor hun excellente en baanbrekende werk op het gebied van cultuur en ontwikkeling.

Dit jaar zijn alle laureaten vrouwen of door vrouwen geleide organisaties. Het Fonds heeft bij de voordracht van de kandidaten geen nadruk gelegd op gender, maar de aanbevelingen zijn een afspiegeling van het groeiende aantal vrouwen dat in hun vakgebied grote vooruitgang boekt.

‘Met de nominaties van dit jaar worden bijzondere vrouwen voor het voetlicht gebracht. De aanbevelingen en uiteindelijke selectie van de Prijzen Commissie 2019 versterken het feit dat vrouwen in toenemende mate vooroplopen bij vernieuwing, baanbrekende ideeën en creatieve initiatieven. De Prins Claus Prijzen zijn een erkenning van hun excellente verdiensten, die niet alleen een enorme invloed hebben op de levens van vrouwen en meisjes, maar een bijdrage leveren aan de gehele samenleving.’ – Joumana El Zein Khoury, directeur Prins Claus Fonds

Grote Prins Claus Prijs 2019

Kamala Ibrahim Ishag (Omdurman, Soedan, 1939)

Kamala Ibrahim Ishag speelt al sinds 1960 een voortrekkersrol in de Afrikaanse beeldende kunst. Ze was een van de eerste vrouwen die afstudeerden aan de Academie voor beeldende en toegepaste kunst in Khartoem. In 1960 speelde ze een grote rol in de ontwikkeling van de moderne kunstbeweging in Soedan. Ze was betrokken bij de Khartoum School, die teruggreep op Arabische en Afrikaanse tradities om een moderne artistieke identiteit te creëren voor het land, dat toen nog niet zo lang onafhankelijk was. Tien jaar later waren de ideeën van Ishag tot volle wasdom gekomen. Zij verwierp de nadruk van de Karthoum School op erfgoed en een door mannen gedomineerd wereldbeeld. Met een aantal van haar studenten richtte ze een groep op, die later bekend werd als de Crystalist Group. In hun manifest (1976) werd de wereld omschreven als oneindig en onbegrensd, als een kristal met zijn transparanten, veelhoekigheid en schitteringen. In haar eigen werk richt zij zich op de ongrijpbare aspecten van vrouwenlevens in Soedan en andere Afrikaanse landen en de Arabische wereld. Haar interesse in de levens van vrouwen leidde tot veldonderzoek en het creëren van omvangrijke schilderijen van de zār, een traditioneel Soedanees vrouwenritueel, waarin de vrouwen door een geest bezeten worden en in trance raken. De grote invloed van de werken van William Blake en Francis Bacon is terug te zien in Ishags portretten van misvormde figuren. Ishag zet zich nog steeds actief in voor exposities van jongere generaties vrouwelijke kunstenaars. Ze neemt deel aan de huidige sociale bewegingen waarin vrouwen een centrale, zichtbare rol spelen. Als intellectuele katalysator en rolmodel blijft zij een jongere generatie Soedanese kunstenaars inspireren.

Prins Claus Prijzen 2019

Ambulante (Mexico-stad, Mexico, 2005)

Ambulante ondersteunt de productie en distributie van documentaires met als doel sociale verandering teweeg te brengen. Hun reizende filmfestival is het grootste van het land en de voorstellingen zijn grotendeels gratis. Met het educatieprogramma ‘Ambulante Beyond’ brengt het festival films en opleidingsprogramma’s op plekken in Mexico waar ze niet of nauwelijks beschikbaar zijn. Er wordt op diverse locaties gedraaid: in bioscoopcomplexen, buurthuizen, parken, het Senaatsgebouw en zelfs in metrostations. Na de voorstellingen zijn er discussies met de makers en lokale ngo’s, met daaraan gekoppeld workshops, seminars en forums. De workshops van Ambulante Beyond vinden plaats in boerendorpen en inheemse gemeenschappen. Ze steunen het maken van onafhankelijke films, zorgen voor materiaal en opleiding voor jonge mensen en stimuleren hen hun eigen visie te vormen en hun eigen stem te ontdekken. Ambulante is opgericht door Gael García Bernal, Diego Luna, Elena Fortes en Pablo Cruz. De huidige leiding wordt gevormd door Paulina Suarez (directeur), Roxana Alejo (uitvoerend directeur), Meghan Monsour (programmadirecteur) en María Inés Roqué (directeur productie en educatie).

Mariam Kamara (Niamey, Niger, 1979)

Mariam Kamara wil door middel van architectuur de gemeenschap dienen en het leven van de mensen ten goede veranderen. Na een zevenjarige carrière in de informatica raakte ze ervan overtuigd dat ze als architect meer voor de mensen kon betekenen, en ging architectuur studeren. Haar eerste bouwproject in Niger was een huizencomplex ten behoeve van het steeds groeiende inwonertal van de stad. Het ontwerp was geïnspireerd door prekoloniale tradities met een aversie tegen woontorens en gericht op compacte gebouwen van twee of drie verdiepingen, die veel privacy bieden, maar verbonden zijn door gemeenschappelijke ruimtes. Kamara werkt nauw samen met lokale bouwkundigen en ambachtslieden en maakt gebruik van lokale materialen om tot duurzame oplossingen te komen. Met haar ontwerpen voor openbare ruimten creëert zij meer bewegingsvrijheid voor vrouwen in deze islamitische cultuur.

Bill Kouélany (Brazzaville, Congo-Brazzaville, 1965)

Bill Kouélany is een toonaangevende figuur in de kunstwereld van Congo-Brazzaville en was de eerste vrouw uit de sub-Sahara die werd uitgenodigd om te exposeren op documenta. Op fantasievolle wijze verbindt zij verschillende disciplines, van het geschreven woord tot collages, van schilderkunst en decorontwerp, en behandelt een breed scala aan onderwerpen. In 2012 richtte Kouélany Les Ateliers Sahm op, een uniek hedendaags kunstencentrum in Congo-Brazzaville. Het brengt kunstenaars samen om te experimenteren en ideeën uit te wisselen, maar biedt hun ook ruimten en materialen om in diverse disciplines te kunnen werken. Kouélany zet zich in voor jonge kunstenaars en gendergelijkheid en creëert kansen voor vrouwen door middel van beurzen voor kunstbenodigdheden. Zij was ook de initiatiefnemer van de RIAC: een jaarlijks één maand durend evenement met performances, workshops en seminars door internationale experts en een residentieprogramma voor Afrikaanse en internationale kunstenaars om samen te werken met Congolese kunstenaars aan specifieke thema’s. Ateliers Sahm verzorgt ook wekelijkse workshops ter ondersteuning van kwetsbare kinderen. Daarnaast organiseert zij de deelname van jonge kunstenaars aan het fringe festival van de Dakar Biënnale, dat hen kan helpen een carrière op te bouwen.   

Djamila Ribeiro (Santos, Brazilië, 1980)

Djamila Ribeiro is een intellectueel, schrijver, filosoof en activist voor sociale rechtvaardigheid. Zij is een van de meest invloedrijke figuren in de Afro-Braziliaanse beweging voor vrouwenrechten. Als prominent essayist was zij een van de 51 schrijvers uit 25 landen die werd uitgenodigd een bijdrage te leveren aan The Freedom Papers (2018). Ze is de auteur van twee invloedrijke boeken, waaronder Quem tem medo do feminism negro? (Wie is bang voor zwart feminisme?, 2018), gebundelde artikelen over onderwerpen als sociale mobilisatie, raciaal quotabeleid en het ontstaan van zwart feminisme in Brazilië en Amerika. Ribeiro zet zich in voor de verspreiding van andermans ideeën, o.a. door middel van een redactioneel initiatief: Sueli Carneiro’s Seal. Haar boek Lugar de Fala (De rol van het vrije woord) was de eerste publicatie van Feminismos Plurais (Meervoudige feminismen), een collectie binnen Sueli Carneiro’s Seal, dat het werk van zwarte schrijvers publiceert voor een redelijke prijs. Ribeiro is online columnist en blogger, en schrijft regelmatig in het dagblad Folha de São Paulo en in Marie Claire.

Anocha Suwichakornpong (Chonburi, Thailand, 1976)

Anocha Suwichakornpong is een experimentele filmmaker die de grenzen verlegt van esthetiek, vocabulaire en vorm om het hedendaagse Thailand en zijn geschiedenis onder de loep te nemen. Haar films gaan over diverse onderwerpen als een bespiegeling over patriarchaat en artistieke expressie (Mundane History, 2009) en een onderzoek naar geschiedenis en het geheugen (By the Time it Gets Dark, 2016). In 2017 won zij als eerste vrouw de prijs voor Beste Regisseur van de Thaise National Film Association. Suwichakornpong spant zich in voor de bevordering van de onafhankelijke film in Zuidoost-Azië. Ze doceert in Thailand en diverse andere landen. Haar bedrijf, Electric Eel Films, produceert films van opkomende talenten en beginnende regisseurs. Zij is tevens medeoprichter (2017) en artistiek directeur van Purin Pictures, een filmfonds dat ondervertegenwoordigde meningen voor het voetlicht wil brengen, in het bijzonder van vrouwelijke filmmakers.

Next Generation Prijs 2019

In overeenstemming met de doelstelling van het Prins Claus Fonds om activiteiten met en voor jonge mensen (van 15 tot 35 jaar) te ontwikkelen en te ondersteunen, presenteert het Prins Claus Fonds de Next Generation Prijs aan jongeren tot 35 jaar wegens buitengewone verdiensten op het gebied van cultuur en ontwikkeling. Het Fonds eert personen die een rolmodel zijn voor jongere generaties en met hun culturele acties een positieve invloed hebben, vooral op jonge mensen in hun samenleving.

Mónica Ojeda Franco (Guayaquil, Ecuador, 1988)

Mónica Ojeda Franco is een schrijver die geen blad voor de mond neemt. Ze is de auteur van een gedichtenbundel, een verzameling korte verhalen en drie romans. Mandibula (Kaak, 2018) is haar meest recente publicatie. Haar onverschrokken beschrijvingen van angst en pijn, macht en kwetsbaarheid, perversiteit en seksuele begeerte omvatten een nieuw genre dat een jonge generatie aanspreekt. Ze schrijft vanuit diverse gezichtspunten, niet alleen vanuit het perspectief van een jong iemand, maar ook vanuit een feministisch, politiek, sociaal en psychologisch standpunt. Ze zegt dingen die niet gezegd mogen worden over heikele onderwerpen, zoals gruwelijke, abjecte en obscene elementen in de hedendaagse maatschappij. In 2017 werd Ojeda in Bogotá39 geprezen als een van de beste moderne schrijvers in Latijns-Amerika onder de 40 jaar. Ojeda heeft een graad in Sociale Communicatie met een minor in literatuur, een master in Literary Creation en een tweede master in Cultuurtheorie en –kritiek. Zij was als literatuurdocent verbonden aan de katholieke universiteit van Santiago de Guayaquil.

De selectieprocedure

De Prins Claus Prijzen Commissie is samengesteld uit onafhankelijke internationale deskundigen op het gebied van cultuur en ontwikkeling. Zij selecteren de laureaten voor een Prins Claus Prijs op grond van aanbevelingen uit het wereldwijde netwerk van het Fonds, op basis van criteria als kwaliteit, vernieuwing en de impact van hun werk. Het bureau van het Fonds onderzoekt de aanbevelingen en raadpleegt deskundigen voor een second opinion.

Prijzenbedragen

Grote Prins Claus Prijs: € 100.000

Prins Claus Prijs: € 25.000

Next Generation Prijs: € 20.000

Prins Claus Prijzen Commissie 2019

Manuel de Rivero (voorzitter), architect en urbanist, Lima, Peru

Sheika Hoor Al Qasimi, conservator en beeldend kunstenaar, Sharjah, emiraat Sharjah

Sandra den Hamer, directeur Eye Filmmuseum, Amsterdam, Nederland

Amar Kanwar, beeldend kunstenaar en filmmaker, Delhi, India

Tejumola Olaniyan, hoogleraar Afrikaanse en Engelse taal en literatuur, Madison, VS

Fariba Derakhshani is coördinator Prijzen Programma en secretaris Prijzen Commissie.