Promotie Alex Rutten: De rol van Ritter bij het opvoeden van het volk

De criticus, journalist en schrijver Dr. P.H. Ritter Jr. (1882-1962), die in zijn tijd een nationale bekendheid was, staat centraal in het proefschrift ‘De publieke man: Dr. P.H. Ritter Jr. als cultuurbemiddelaar in het interbellum’ van Alex Rutten, letterkundig onderzoeker aan de faculteit Cultuur- en rechtswetenschappen van de Open Universiteit. In zijn proefschrift laat Rutten zien hoe Ritter het volk gedurende zijn leven probeerde op te voeden met behulp van nieuwe media en organisaties. Op vrijdag 8 juni 2018 verdedigt Rutten zijn proefschrift. 

Volgens Alex Rutten zijn twintigste-eeuwse critici en schrijvers die niet vies waren van commercialiteit en populariteit vaak niet of nauwelijks bestudeerd. Dat was ook de aanleiding voor zijn onderzoek. “In zijn tijd was Ritter erg bekend en invloedrijk, een echt fenomeen, maar tegenwoordig is hij nagenoeg vergeten”, aldus Rutten. “Zijn ongekende bedrijvigheid en groeiende bekendheid werden niet door iedereen gewaardeerd. Ritter had een imagoprobleem. Toch bleef hij doorwerken: hij publiceerde het ene boek na het andere, sprak iedere zondag voor de AVRO over literatuur, recenseerde wekelijks boeken voor het Utrechtsch Dagblad en reisde het hele land door om colleges en lezingen te verzorgen."

Analyse loopbaan

In ‘De publieke man: Dr. P.H. Ritter Jr. als cultuurbemiddelaar in het interbellum’ bestudeert Rutten voor het eerst de uiteenlopende werkzaamheden van Ritter in samenhang en plaatst deze in een cultuurhistorische context. Rutten: “Via een analyse van zijn veelzijdige loopbaan heb ik geprobeerd om te achterhalen wat verschillende media en organisaties, die niet vanzelfsprekend tot de literatuurgeschiedenis worden gerekend, hebben betekend voor de verspreiding van literatuur. Het gaat hierbij om bioscopen, films, kranten, radioprogramma’s en volksuniversiteiten. Ritter wendde al deze media en organisaties aan om het volk warm te maken voor goede boeken en waardevolle kennis. In een bewogen tijd, waarin mensen ter ontspanning graag onderuitzakten in bioscopen, pulpblaadjes lazen en naar opwindende jazzmuziek luisterden, bleek dat geen eenvoudige opgave.”

Resultaten

Het proefschrift van Rutten laat zien dat niet alleen Ritter in zijn eigen tijd zeer bekend en invloedrijk was, maar dat ook de media en de organisaties waarvan hij zich bediende van belang zijn geweest voor de Nederlandse literatuurgeschiedenis. “Bij de volksuniversiteiten waren cursussen over literatuur bijvoorbeeld erg populair”, zegt Rutten. “Ze trokken volle zalen. Honderden cursisten wilden meer informatie over actuele literatuur en ook schrijvers maakten veelvuldig gebruik van de volksuniversiteiten om hun eigen werk te promoten.”

Alex Rutten

Alex Rutten (Arnhem, 1988) begon in 2006 aan de studie Fine Arts aan de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht. Na die studie vroegtijdig afgebroken te hebben, startte hij de bachelor Nederlandse Taal en Cultuur aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Daarna rondde hij aan dezelfde universiteit de researchmaster Literatuur en Literatuurwetenschap af, waarvoor hij een semester studeerde aan de Freie Universität Berlin. Tussen 2012 en 2017 werkte hij als docent-promovendus voor de Open Universiteit. Voor OU-studenten verzorgde hij in 2014 en 2015 een leesclub over bestsellers en vrouwenemancipatie. In 2016 verbleef hij als ‘visiting scholar’ twee maanden aan de Katholieke Universiteit Leuven om aan zijn promotieonderzoek te werken. Over dat onderzoek sprak hij tijdens congressen in Nederland, België, Finland en Schotland. Rutten was vijf jaar lang lid van de promovendiraad van de Onderzoekschool Literatuurwetenschap. Hij coördineerde en organiseerde de cursus New Sociologies of Literature en verzorgde meermalen samen met andere promovendi het jaarlijkse Ravenstein Seminar. Naast zijn aanstelling bij de Open Universiteit was hij tussen 2016 en 2018 werkzaam voor de Universiteit Leiden, waar hij doceerde over onderzoeksmethoden en over de Nederlandse literatuur en cultuur van de 20e en 21e eeuw. Zijn onderzoek richtte zich voornamelijk op literatuurkritiek en populaire cultuur in het interbellum, literatuursociologie en conventies in levensbeschrijvingen. Hij publiceerde o.m. over literatuurkritiek in geïllustreerde tijdschriften, adaptaties en vertalingen van Britse detectivefictie en het sociale netwerk rondom De Stijl. In 2016 verzorgde hij samen met uitgeverij Schaep 14 een uitgave van de briefkaarten van de schrijfster-kunstenares F. ten Harmsen van der Beek aan Lucas van Blaaderen. Momenteel is Rutten als onderzoeker verbonden aan de Open Universiteit, waar hij onder meer werkt aan een onderzoeksvoorstel en aan de ontwikkeling van een interdisciplinaire cursus over erfgoed.

Op vrijdag 8 juni verdedigt Alex Rutten om 13.30 uur zijn proefschrift ‘De publieke man: Dr. P.H. Ritter Jr. als cultuurbemiddelaar in het interbellum’ aan de Open Universiteit in Heerlen. Promotor is prof. dr. E.M.A. van Boven (Open Universiteit), co-promotor is prof. dr. M.P.J. Sanders (Rijksuniversiteit Groningen).