Oratie: Milieubeleid heeft eenvoudigere, geïntegreerde milieumodellen nodig

Met hoeveel procent moet de uitstoot van stikstof omlaag? Wat gebeurt er met de bodem en het grondwater als de zomers zo droog blijven en wat kunnen we eraan doen? Hoe voorkomen we bodemdegradatie in Afrika? Milieumodellen zijn noodzakelijk om antwoord te geven op dit soort vragen. Milieumodellen zijn het collectief geheugen van het milieuonderzoek, legt Jetse Stoorvogel uit in zijn oratie.

Zoektocht naar duurzame oplossingen

Onze leefomgeving wordt bedreigd door onder andere klimaatverandering, milieuvervuiling, verlies aan biodiversiteit en bodemdegradatie. De zoektocht naar duurzame oplossingen is niet eenvoudig. Jetse Stoorvogel legt uit: 'Je kunt niet 'gewoon' even een onderzoek doen en in één gebied stikstof reduceren en in een ander gebied niet.' Het effect van beleid op het gebied van klimaat of stikstof is simpelweg niet experimenteel te onderzoeken.

Modellen als hulpmiddel

Toch weten we al heel veel. Onderzoekers beschrijven bijvoorbeeld in detail welke processen er zich afspelen op een bepaalde plaats in de bodem. Het resultaat is een overvloed aan wetenschappelijke publicaties en gegevensbestanden. Maar het is vooral heel veel en heel gedetailleerd. Daardoor is de informatie moeilijk toegankelijk en lastig te vertalen in beleid. Milieumodellen zijn eigenlijk het collectief geheugen van het milieuonderzoek: de bestaande kennis is erin verwerkt. Ze visualiseren de onzichtbare en complexe processen en zijn een hulpmiddel om beleidskaders vast te stellen. Het ultieme doen van de milieuwetenschappen zijn beleidsrelevante, geïntegreerde milieumodellen.

Bandbreedte

Effectief gebruik van deze modellen vereist wel dat je heel transparant bent over wat de aannames en de onzekerheden zijn. En die transparantie ontbreekt vaak. Stoorvogel vergelijkt het met Buienradar en het KNMI. 'Deze twee partijen gebruiken grotendeels dezelfde modellen. KNMI geeft op basis van die modellen de neerslagverwachting met een bandbreedte. Buienradar geeft de verwachte hoeveelheid regen zonder de marges. Dus dezelfde modellen, maar een andere manier om de uitkomsten te presenteren. Ben je niet transparant over dit soort keuzes, dan krijg je discussie en twijfel over de modellen zelf.'

Hou het eenvoudig waar dat kan

Een andere oorzaak van discussies en twijfels is de complexiteit van de modellen. Er zijn heel gedetailleerde 'compartimentmodellen' die gaan over een klein specifiek of heel lokaal onderwerp. En er zijn heel complexe totaalmodellen die proberen alles te omvatten. Beide types zijn wetenschappelijk zeer interessant, maar in milieubeleid kun je er minder mee juist omdat ze zo gedetailleerd of complex zijn. Stoorvogel pleit ervoor om meer te denken aan overzichtsmodellen: 'Overzichtsmodellen zijn modellen op een hoger niveau, waardoor je er ook makkelijker beleidsconclusies uit kunt trekken. Die nemen niet alle details mee, maar alleen wat direct relevant is.'

Integreer modellen

Stoorvogel is hoogleraar Integrated Environmental Modelling en kijkt verder dan alleen milieumodellen. 'Denk nog eens aan de stikstofemissie. De emissie is het grootst bij de landbouw. Maar misschien is het verlagen van emissie door de industrie en verkeer wel makkelijker aan te pakken? En bij welke aanpak is de maatschappelijke schade het kleinst?' Als je milieumodellen integreert met sociaaleconomische modellen kun je beleidsmakers helpen om dit soort vragen te beantwoorden. Ook op andere domeinen is het interessant om modellen te integreren, bijvoorbeeld modellen rond de relatie tussen omgeving en gezondheid. Stoorvogel: 'Er zijn al veel deelmodellen op dit gebied. Ik zou heel graag met de vakgroep overkoepelend modellen maken die eenvoudiger zijn, maar wel het hele plaatje omvatten. Dat is een andere manier van modelleren, maar wel een manier die leidt tot modellen die bruikbaar zijn om beleidskaders vast te stellen.'

Oratie en symposium

Prof. dr. ir. Jetse Stoorvogel, hoogleraar Integrated Environmental Modelling, spreekt zijn oratie uit op vrijdag 11 november 2022 om 16.00 uur bij de Open Universiteit in Heerlen. De titel van zijn oratie is: Milieumodellen als ons collectief geheugen voor een duurzame toekomst. Voorafgaand aan de oratie vindt een symposium plaats getiteld 'Milieuwetenschappen voor milieubeleid'. Het symposium is toegankelijk voor iedereen die geïnteresseerd is in het vakgebied. Aanmelden voor zowel oratie als symposium kan via ou.nl/uitnodiging. De oratie is ook integraal te volgen via ou.nl/live.

Over Jetse Stoorvogel

Prof. dr. ir. Jetse Stoorvogel (1965) is hoogleraar Geïntegreerde milieumodellering binnen de vakgroep Milieuwetenschappen van de faculteit Bètawetenschappen. Tot aan zijn benoeming werkte hij als universitair hoofddocent Bodem-Landgebruik interacties aan Wageningen Universiteit, alwaar Stoorvogel tevens studeerde en promoveerde (1995). Zijn leerstoel richt zich op het interdisciplinaire onderzoek naar en de ontwikkeling en het gebruik van geïntegreerde milieumodellen die de oorzaken van milieuproblemen en hun gevolgen voor ecosystemen en de samenleving analyseren en vertalen naar mogelijke oplossingen. De focus ligt op het versterken van wetenschappelijk gefundeerde informatie voor de besluitvorming over uitdagingen op het gebied van duurzaamheid. Stoorvogel blijft nog één dag in de week als universitair hoofddocent Bodem-Landgebruik interacties verbonden aan Wageningen Universiteit.