Advies over 70 jaar Statuut Koninkrijk: op een constructieve wijze toekomst betreden

Het is dit jaar precies 70 jaar geleden dat het Statuut voor het Koninkrijk werd ondertekend. Daarmee ontstond een nieuwe rechtsorde en werd officieel afscheid genomen van het koloniale bestel. Het Statuut legt de basis voor de banden tussen de landen die nu samen het Koninkrijk vormen. Het regelt wat de gemeenschappelijke aangelegenheden zijn en welke onderwerpen tot de autonomie van de landen behoren. In 70 jaar is veel veranderd. Maar na 70 jaar is het Statuut nog altijd relevant. Het biedt ruimte en concrete handvatten om nauwer samen te werken binnen het Koninkrijk, zowel tussen Nederland en de Caribische landen als tussen de drie Caribische landen onderling. En het biedt de mogelijkheid om de belangen van burgers in het Caribisch gebied van het Koninkrijk te dienen. Verbeteringen zijn mogelijk zonder het Statuut te wijzigen, maar het is wel noodzakelijk om het Statuut met een hedendaagse bril te lezen en naar de context van vandaag te interpreteren.

Spontaan advies

Dit is te lezen in het zogenoemde spontaan advies dat de Afdeling advisering van de Raad van State van het Koninkrijk heeft uitgebracht ter gelegenheid van het 70-jarig bestaan van het Statuut voor het Koninkrijk. In dit advies formuleert de Afdeling advisering twee uitgangspunten voor de toekomst van ons Koninkrijk: ‘constructieve samenwerking en onderlinge bijstand’ en ‘bijdragen aan evenwichtiger verhoudingen en wederzijds begrip’. Zij adviseert de Koninkrijkspartners deze uitgangspunten als leidraad te gebruiken in hun handelen.

Vier thema’s

Deze twee uitgangspunten zijn in het advies uitgewerkt in een analyse en concrete aanbevelingen over verschillende kwesties die in het Koninkrijk een rol spelen: het waarborgen van mensenrechten en deugdelijk bestuur en consensusrijkswetten en andere onderlinge regelingen als basis voor samenwerking. Om meer evenwicht in de verhoudingen te krijgen, doet de Afdeling advisering voorstellen voor vermindering van het democratisch tekort en suggesties voor een regeling om bepaalde bestuursgeschillen tussen Koninkrijk en landen te laten beslechten door een onafhankelijke instantie.

Mensenrechten en deugdelijk bestuur

Het Koninkrijk waarborgt goed bestuur en respect voor mensenrechten. Een goed functionerende overheid is direct van invloed op de publieke dienstverlening: van gezondheidszorg tot handhaving van de openbare orde en veiligheid. Er zijn veel maatschappelijke uitdagingen. Het advies is om de samenwerking vooral te richten op onderwijs en armoedebestrijding, zodat wordt gewerkt aan een actieve civil society en een goed opgeleide beroepsbevolking.

Consensusrijkswetten als basis voor samenwerking

Om op structurele basis samen te werken is het belangrijk afspraken te maken en vast te leggen. Dat gebeurt onder meer op basis van zogenoemde consensusrijkswetten. Er bestaat aarzeling bij de Caribische landen om dit instrument te gebruiken. De Nederlandse organen zouden te dominant zijn waardoor van echte consensus geen sprake is. Het is wenselijk dat afspraken worden gemaakt over de besluitvorming rond consensusrijkswetten: afspraken waarin de betrokkenheid en de consensus van de Caribische landen tijdens het wetgevingsproces worden gewaarborgd. Daarmee wordt recht gedaan aan het uitgangspunt van gelijkwaardigheid en wederzijds begrip.

Kiesrecht en geschillenbeslechting

Om de verhoudingen in balans te brengen, stelt de Afdeling advisering voor om alle ingezetenen met de Nederlandse nationaliteit in de Caribische landen actief kiesrecht te geven voor de Tweede Kamer. Hierdoor kan het gevoel van gelijkwaardigheid worden vergroot. Het kiesrecht kan leiden tot meer onderling begrip tussen de landen en een betere basis voor samenwerking. De Afdeling advisering pleit er ten slotte voor om nieuwe energie te steken in de vormgeving van een geschillenregeling tussen de landen en doet daarvoor concrete suggesties in haar advies. Het Statuut bevat sinds 2010 de verplichting om een regeling te maken waarbij geschillen tussen de landen en het Koninkrijk kunnen worden beslecht. Maar veertien jaar later is er nog steeds geen regeling en is de vormgeving zelf onderwerp van geschil.

Afdeling advisering van de Raad van State van het Koninkrijk

De Afdeling advisering van de Raad van State van het Koninkrijk adviseert specifiek over wetsvoorstellen en adviesaanvragen die over het hele Koninkrijk gaan. Deze voorstellen worden aan haar voorgelegd, maar zij kan ook advies geven zonder dat een concreet wetsvoorstel voorligt. Dat heet dan een spontaan advies. Dit advies over 70 jaar Statuut voor het Koninkrijk is daar een voorbeeld van. Het advies is onder andere voorbereid door gesprekken te voeren met de Gouverneurs en de Raden van Advies van Aruba, Curaçao en Sint Maarten, met voormalig bestuurders en met wetenschappers.

Volledige tekst en samenvattingen

Lees hier de volledige tekst van het spontane advies over 70 jaar Statuut voor het Koninkrijk. Een uitgebreide samenvatting is naast het Nederlands beschikbaar in het Papiamentu, het Engels en het Papiamento.