Verdwijnen restitutiepolis zet vrije zorgkeuze in Nederland onder druk

Nederlanders dreigen hun vrije keuze van zorgverleners te verliezen door de steeds duurdere en schaarser wordende restitutiepolis. In 2024 zijn er slechts drie zorgverzekeraars die deze polis aanbieden, terwijl er vijf jaar geleden nog ruim twintig opties beschikbaar waren. 

Tegelijkertijd zijn de premies van restitutiepolissen de afgelopen jaren sneller gestegen dan die van andere verzekeringsvormen, blijkt uit een analyse van Zorgwijzer.

Vooral cliënten in de Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ) ondervinden steeds meer obstakels om hun zorg vergoed te krijgen tegen een redelijke premie. Volgens Zorgwijzer bestaat er een reëel risico dat de restitutiepolis in 2025 volledig verdwijnt door de stijgende kosten.

Beperkt aanbod en hoge premies

De restitutiepolis is de enige polis die volledige vergoeding biedt voor zorg van niet-gecontracteerde aanbieders binnen de GGZ. Alternatieve verzekeringen zoals de naturapolis dekken slechts 60 tot 80 procent, waardoor verzekerden honderden euro’s zelf moeten betalen.

Zorgverzekeraars VGZ, Zilveren Kruis en CZ hebben in de afgelopen jaren hun restitutiepolis geschrapt. Van de bijna 60 zorgverzekeringen die in 2024 zijn af te sluiten, zijn er slechts drie een restitutiepolis. Vijf jaar geleden, in 2019, was de situatie heel anders. Toen kon men nog kiezen uit 21 restitutiepolissen.

Uit cijfers van Zorgwijzer blijkt bovendien dat de premie van de restitutiepolis in de afgelopen vijf jaar opvallend sneller is gestegen dan die van de naturapolis. In 2019 kostte de naturapolis gemiddeld 116 euro per maand; in 2024 is dat 144 euro, een verschil van 28 euro. Voor de restitutiepolis is de stijging een stuk groter: van 126 naar 164 euro per maand, een toename van 38 euro.

Grote gevolgen voor de GGZ

MIND, de grootste maatschappelijke organisatie binnen de GGZ, luidt de noodklok over de terugloop van restitutiepolissen. “Wanneer de restitutiepolissen verdwijnen, wat wij helaas wel verwachten, zal ook de vrije artsenkeuze verdwijnen”, stelt MIND-woordvoerder Marielle Van den Berg.

De belangenorganisatie vreest dat GGZ-aanbieders die geen contracten sluiten met verzekeraars in de toekomst zullen verdwijnen, wat de al lange wachtlijsten verder zal verlengen. Voor cliënten die afhankelijk zijn van niet-gecontracteerde zorg, betekent het verdwijnen van de restitutiepolis dat zij óf een hoge eigen bijdrage moeten betalen, óf geen toegang meer hebben tot deze zorg.

“Artikel 13 van de Zorgverzekeringswet, dat de vrije keuze van zorgaanbieders garandeert, dreigt hierdoor een lege huls te worden,” aldus Van den Berg.

Zorgmijding

Onderzoek wijst uit dat hogere eigen bijdragen kunnen leiden tot zorgmijding, vooral in de GGZ. Mensen die de kosten niet kunnen dragen, zien af van hulp, wat ernstige gevolgen kan hebben voor hun gezondheid en welzijn.

MIND dringt er bij zorgverzekeraars op aan om ruimer GGZ in te kopen en de zorg toegankelijk en betaalbaar te houden. Met bijna de helft van de Nederlandse volwassenen die in hun leven te maken heeft gehad met psychische problemen, is dit volgens MIND een maatschappelijke noodzaak.

Zorgwijzer verwacht dat verzekeraars de komende weken nieuwe details zullen vrijgeven over hun zorginkoop voor GGZ in 2025. Ook worden de nieuwe premies van de basis- en aanvullende verzekeringen bekend gemaakt. De vraag blijft of de vrije zorgkeuze in Nederland behouden kan blijven.

Meer achtergrondinformatie en reacties van MIND en de zorgverzekeraars zijn te vinden in het volledige artikel op Zorgwijzer.