STT en TU Delft publiceren Technologiemonitor 2018

‘De ontwikkeling van Augmented Reality startte in 1968, maar, de grootschalige verspreiding ervan begon pas in 2012. De zelfrijdende auto en het 3D-printen zijn in 1984 uitgevonden en pas de laatste jaren neemt de ontwikkeling ervan een sterke loop. En Blockchain is in korte tijd ontwikkeld. Om een paar bevindingen uit de Technologiemonitor 2018 te noemen,’ aldus dr. Patrick van der Duin, directeur van de Stichting Toekomstbeeld der Techniek (STT). STT gaf dit jaar aan dr. Roland Ortt van de TU Delft de opdracht om een ‘Technologiemonitor’ te maken om te onderzoeken wat de stand van zaken is van een aantal potentiële doorbraak-technologieën. ‘Het is de bedoeling dat dit een jaarlijks vervolg krijgt,’ aldus Van der Duin. ‘De Technologiemonitor maakt in elk geval duidelijk dat voordat sprake is van grootschalige verspreiding, technologieën de fasen van idee tot realisatie moeten doorlopen. Alleen blijkt de lengte van die fasen per technologie sterk te verschillen. Van de vier technologieën die de TU Delft heeft onderzocht, is Augmented Reality op dit moment het verst in ontwikkeling.’

Het patroon van de technologieontwikkeling

We kunnen ons niet meer voorstellen te moeten leven zonder elektriciteit, auto, vliegtuig en internet. Maar weten we ook hoe deze technologieën zijn ontstaan? Wie had ooit het eerste idee of patent? Wat waren de eerste producten gebaseerd op deze technologie? En welke factoren speelden een rol in de ontwikkeling? Kortom: hoe zag het patroon van de technologieontwikkeling eruit? De TU Delft onderzocht vier mogelijke doorbraak-technologieën, te weten: 3D-printing, Augmented Reality, de zelfrijdende auto en blockchain.

Ontwikkelingsfasen

Uit de Technologiemonitor blijkt dat technologieën zich in drie fasen ontwikkelen:

1. De ontwikkelingsfase: tussen uitvinding en eerste introductie. 

2. De adaptatiefase: tussen eerste introductie en de start van industriële productie en grootschalige verspreiding. 

3. De stabilisatiefase: na de start van industriële productie en grootschalige verspreiding. 

De belangrijkste conclusies uit het onderzoek zijn:

•    Normen, regels en wetten achterblijvende factor

Normen, regels en wetten zijn een belangrijke achterblijvende factor voor meerdere technologieën. De kennis van de technologie is nog steeds beperkend bij 3D-printing, Augmented Reality en zelfrijdende auto’s. 

•    Technologieën allereerst toegepast in marktniches voordat grootschalige verspreiding plaatsvond

Elke technologie is toegepast in meerdere marktniches alvorens grootschalige verspreiding startte. 3D-printen is aanvankelijk vooral gebruikt voor het vervaardigen van prototypes en is veel gebruikt door consumenten die hun eigen producent wilden worden (lead-users). Blockchain is vooral bekend door de toepassing van cryptovaluta. Daarmee is de technologie ook vrij snel grootschalig verspreid. De zelfrijdende auto bestaat uit vele deeltechnologieën die stap voor stap afzonderlijk zijn ingevoerd in de auto-industrie of daarbuiten in industriële en logistieke processen. Augmented Reality is al grootschalig toegepast in de reclame als een aandachttrekkende gadget. Maar ondertussen werd ook vanaf het begin gewerkt aan militaire toepassingen. 

•    Gemiddelde duur uitvinding-verspreiding: 20 jaar

Het patroon van ontwikkeling en verspreiding van de vier technologieën laat duidelijk zien dat het gemiddeld ongeveer 20 jaar duurt om van de uitvinding van een technologie te komen tot de start van grootschalige verspreiding. Patenten verlopen in die periode waardoor ze niet meer bruikbaar zijn bij de start van de grootschalige verspreiding. En dat is nu juist het moment dat ze het meest nodig zijn. Dit betekent dat vroege investeringen pas laat kunnen worden terugverdiend en dat de onzekerheid relatief groot is. Dat verklaart de afwachtende houding van veel bedrijven.

•    Het gaat ook wel eens mis in de ontwikkelingsfase…

Het patroon van technologische doorbraken toont een langdurige periode van ontwikkeling en experimenten met verschillende technologische varianten, verbeteringen en kleinschalige toepassingen. In die periode gaan ook wel eens zaken mis. De eerste zelfrijdende auto’s maken ongelukken door softwarebeperkingen, blockchain wordt misbruikt door criminelen, 3D-geprinte onderdelen blijken minder sterk dan gewenst. Ontwikkeling van doorbraken zonder ongelukken, misbruik of onvoorziene neveneffecten, is ondenkbaar. Dat betekent dat zowel de overheid als de marktpartijen afspraken moeten maken om die effecten op een verantwoorde manier te beperken of in de hand te houden.

•    Niche toepassingen wijken vaak enorm af van de latere grootschalige toepassingen, dus nemen grote bedrijven risicobeperkende maatregelen, zoals investeren in start-ups en spin-offs

Het is opvallend dat tussen de uitvinding en eerste introductie veel meer gebeurt dan het doorlopen van een enkel ontwikkelingsproject. Vaak zijn meerdere partijen naast elkaar bezig met losse projecten en activiteiten. De adaptatiefase is een periode van tien jaar of meer waarin de technologie in verschillende varianten wordt toegepast in een groot aantal verschillende nichetoepassingen. De eerste nichetoepassingen wijken vaak enorm af van latere grootschalige toepassingen. Daardoor blijven bedrijven langdurig kleinschalig experimenteren met verschillende productvarianten van de nieuwe technologie. Grote bedrijven hebben vaak moeite om zich hieraan aan te passen en besluiten dan vaak te investeren in start-ups en spin-offs of kiezen voor grote allianties om risico’s te beperken. In die situatie kan de overheid een belangrijke rol vervullen: het stimuleren van allianties en het ondersteunen van start-ups. Dat levert niet direct nieuwe uitvindingen of grootschalige toepassing van nieuwe technologie op, maar helpt marktpartijen de adaptatiefase te benutten en te overbruggen.

De publicatie Technologiemonitor 2018. Een nieuw perspectief op technologische doorbraken: 3D printen, Blockchain, Zelfrijdende auto en Augmented Reality van STT & de TU Delft is vrij beschikbaar op de website van STT: https://stt.nl/stt/wp-content/uploads/2018/08/TechnologieMonitor2018.pdf

De Stichting Toekomstbeeld der Techniek (STT) voert al 50 jaar toekomstverkenningen uit op het snijvlak van technologie en samenleving.