Staatssecretaris J&V mag nu geen asielzoekers terugsturen naar Italië

De staatssecretaris van Justitie en Veiligheid mag op dit moment geen asielzoekers terugsturen naar Italië die op grond van de Europese Dublinverordening eigenlijk wel moeten worden teruggestuurd. De Italiaanse autoriteiten bieden namelijk geen opvang aan deze zogenoemde ‘Dublinclaimanten’ vanwege het gebrek aan opvangfaciliteiten. En zonder opvang bestaat er een “reëel risico” dat zij niet kunnen voorzien in hun belangrijkste basisbehoeften, zoals onderdak, eten en stromend water. Dat is in strijd met de mensenrechten. Dat heeft de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State vandaag (26 april 2023) geoordeeld in twee uitspraken. De uitspraken hebben tot gevolg dat de staatssecretaris op dit moment asielaanvragen die Italië op grond van de Europese Dublinverordening eigenlijk moet behandelen, toch zelf zal moeten behandelen.

Achtergrond van de zaken

De zaken gaan over een Nigeriaanse man en een man die zegt dat hij uit Eritrea komt. De Nigeriaanse man heeft eerst drie keer in Italië asiel aangevraagd en daarna nog een keer in Nederland. De andere man is via Italië Europa binnengekomen maar heeft daar geen asiel aangevraagd. De staatssecretaris heeft de asielaanvragen niet in behandeling genomen en wil beide mannen overdragen aan Italië. Op grond van de Europese Dublinverordening is Italië als EU-lidstaat verantwoordelijk voor de behandeling van de asielaanvragen van beide asielzoekers. Maar volgens hen is op dit moment de situatie voor asielzoekers in Italië in strijd met de mensenrechten. Zij willen daarom niet terug naar Italië.

Interstatelijk vertrouwensbeginsel

Lidstaten van de Europese Unie mogen op basis van het zogenoemde interstatelijk vertrouwensbeginsel er op voorhand van uitgaan dat de situatie in een andere lidstaat niet in strijd is met de mensenrechten van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens (EVRM) en het Europees Handvest van de grondrechten. Op basis daarvan mag je als EU-lidstaat een asielzoeker terugsturen naar de lidstaat waar deze als eerste de EU binnenkwam. Toch kan er aanleiding zijn om af te zien van het overdragen van asielzoekers aan een andere EU-lidstaat als de situatie daar niet voldoet aan de eisen van het EVRM en het EU-Handvest.

Volgens Italiaanse autoriteiten is geen opvang mogelijk

Dat is naar het oordeel van de Afdeling bestuursrechtspraak het geval in Italië. Sinds december 2022 hebben de Italiaanse autoriteiten diverse malen aangegeven dat het overdragen van asielzoekers op grond van de Dublinverordening tijdelijk moet worden opgeschort vanwege het gebrek aan opvangfaciliteiten in Italië. Op dit moment is het niet mogelijk om vast te stellen wanneer deze problemen zullen zijn opgelost en de overdracht aan Italië weer mogelijk is. Hieruit concludeert de Afdeling bestuursrechtspraak dat asielzoekers die op grond van de Dublinverordening worden teruggestuurd naar Italië, niet worden opgevangen door de Italiaanse autoriteiten. Daarmee komen asielzoekers in een situatie terecht waarin zij niet beschikken over hun belangrijkste basisbehoeften, zoals onderdak, eten en stromend water.

Gevolgen van de uitspraken

De staatssecretaris mag daarom nu niet uitgaan van het interstatelijk vertrouwensbeginsel voor Italië. Dat betekent dat Nederland de asielzoekers niet mag overdragen aan Italië. De staatssecretaris moet nu de aanvragen van beide asielzoekers in behandeling nemen.