In het Nauw: onbekende verhalen over psychiatrische instellingen en bewoners tijdens WO2

In het Nauw is een nieuwe podcastserie over Nederlandse psychiatrische instellingen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Jodenvervolging, oorlogsgeweld, ontbering en honger: Dit trof duizenden Nederlanders die in psychiatrische instellingen leefden - en daardoor extra kwetsbaar waren. In vier afleveringen vertelt In het Nauw over deze onbekende geschiedenis en laat het leven van dichtbij in psychiatrische instellingen zien.

De eerste aflevering De Jodenvervolging gaat over ’s Heeren Loo (Ermelo), een instelling voor mensen met een verstandelijke beperking, waar in 1943 twaalf Joodse bewoners werden gedeporteerd. Historicus Janneke de Moei, die hier onderzoek naar deed, vertelt over deze tragische geschiedenis: “Bij deze mensen weet je helemaal hoe tragisch het is omdat ze zo kwetsbaar zijn en niet voor zichzelf kunnen zorgen.”

In de tweede aflevering In de vuurlinie vertellen twee voormalig medewerkers van Reinier van Arkel over het oorlogsgeweld dat de instellingen Reinier van Arkel (Den Bosch) en Voorburg (Vught) in 1944 raakte. Patiënten en verplegers bevonden zich midden in de vuurlinie en konden geen kant op: “De verplegers cijferden zichzelf weg. Die toewijding, dat was bijna onnatuurlijk: zoals zij dag en nacht bezig waren met de zorg van patiënten.”

In Honger en Tekorten komen twee nabestaanden aan het woord. Zij verloren een groot- en overgrootmoeder in Zutphen en Warnsveld tijdens de Tweede Wereldoorlog. We volgen hun zoektocht naar de laatste dagen van hun familielid in de instelling. Ze vertellen over wat het verlies van hun familielid voor hun familie en henzelf betekende: “Dat wij in staat zijn geweest om het graf van mijn oma te bezoeken en haar naam te noemen. Je bent niet anoniem. Je bent iemand. Je bent iemands kind geweest. Iemands partner, een moeder.”

De vierde en laatste aflevering staat in het teken van Evacuaties. Hierin wordt de noodlottige evacuatie van patiënten van Dennenoord in Drenthe naar het Friese Franeker beschreven in het voorjaar van 1945. Tientallen patiënten kwamen hierbij om het leven: “De reis op zich is bijzonder deerniswekkend geweest. Deerniswekkend, van lijdende mensen die bij God niet wisten waar het over ging.”

Over de podcast

Alle afleveringen zijn te beluisteren via Spotify en Apple Podcasts.

Deze podcastserie kwam tot stand door samenwerking met de Stichting Vergeten Slachtoffers en ARQ Kenniscentrum Oorlog, Vervolging en Geweld.

Samenstelling: Bart Nauta

Muziek en productie: Thomas Hoonhout