Onderzoek: Iedere leerkracht kan een onderzoekende houding ontwikkelen

De onderzoekende houding is al ruim tien jaar een onderwerp van gesprek binnen lerarenopleidingen. Het ministerie van onderwijs heeft hogescholen ook gevraagd professionals op te leiden met een onderzoekende houding. Maar wat is dat: een ‘onderzoekende houding’, kun je iedere leraar-in-opleiding die houding bijbrengen en zo ja, hoe dan? Deze vragen beantwoordt Marie-Jeanne Meijer, promovenda bij de Open Universiteit én hoofddocent bij hogeschool Windesheim, in haar promotieonderzoek. Op vrijdag 21 april 2017 verdedigt ze haar proefschrift  bij de Open Universiteit in Heerlen.

Wat is een onderzoekende houding?
Meijer, zelf als hoofddocent verantwoordelijk voor twee educatieve masters, onderzocht wat die veelbesproken onderzoekende houding (OZH) in de onderwijspraktijk nu eigenlijk is en hoe het zit met de ontwikkeling van die houding in de lerarenopleiding. Ze stelde vast dat de onderzoekende houding twee dimensies kent. Een interne dimensie: komen tot nieuwe inzichten en gedrag op basis van reflectie. En een externe dimensie: professionele kennis vergroten door actief en doelgericht op zoek naar kennis van anderen. Haar onderzoek bij 409 leraren die een masteropleiding volgen toont aan dat de studenten tijdens het eerste jaar zowel hun  interne als hun externe onderzoekende houding ontwikkelen.

Persoonlijkheid speelt geen rol
Een veel gehoorde aanname is dat openheid, nieuwsgierigheid en werkcontext een rol spelen bij het ontwikkelen van een OZH. Meijer toont aan dat die aanname niet klopt. Alle eerstejaars masterstudenten ontwikkelden hun OZH, maakt niet uit of ze van nature hoog scoren op openheid en nieuwsgierigheid en in welke context ze werken. Ook achtergrondkenmerken als werkervaring, geslacht of werksetting spelen geen rol. Wel van belang zijn de lerarenopleider en de beschikbare tijd: deze twee aspecten hebben een positieve invloed op de interne onderzoekende houding. Het aantal jaren ervaring daarentegen had een negatief verband: hoe meer ervaring, hoe minder men geneigd was de eigen OZH te ontwikkelen.

Train the trainer
Als opleiders een verschil kunnen maken, is het belangrijk opleiders ertoe aan te zetten dat ze de OZH stimuleren. Omdat er nog maar weinig onderzoek is over professionalisering van opleiders, heeft Meijer onderzocht welk soort professionalisering diepgaand leren van lerarenopleiders bevordert, met als uitkomst een aantal tips voor het opzetten van professionaliseringsprogramma’s. Het onderzoek van Meijer levert daarmee bouwstenen aan voor het integreren van de ontwikkeling van een onderzoekende houding in de lerarenopleidingen én voor het ontwikkelen van een professionaliseringstraject voor de lerarenopleiders. 

Marie-Jeanne Meijer (1962 Zevenaar) verdedigt haar proefschrift  Teachers’ Inquiry-Based Attitude as an Objective in Teacher Education op vrijdag 21 april 2017 om 13.30 uur bij de Open Universiteit in Heerlen. Promotores zijn prof. dr. M.A.C.T. Kuijpers (Open Universiteit) en prof. dr. F.P. Geijsel (Universiteit van Amsterdam).