10 rijkste mannen bijna $100 miljoen per dag rijker - 3,5 miljard mensen leven in armoede

Op de dag dat miljardair Donald Trump wordt ingezworen als president van de VS en de economische elite zich verzamelt voor het World Economic Forum in Davos, lanceert Oxfam haar nieuwste ongelijkheidsrapport ‘Takers not Makers’. Trump’s regering wordt gekenmerkt door een ongekende concentratie van extreme rijkdom met de benoeming van een tiental miljardairs. De meest opvallende rol is voor de rijkste man op aarde, Elon Musk, ultiem symbool voor de groeiende invloed van de superrijken.

 Vorig jaar steeg het vermogen van miljardairs met $ 2 biljoen - een twee met twaalf nullen. Dit komt overeen met ongeveer $ 5,7 miljard per dag. De 10 rijkste mannen zijn ieder in 2024 gemiddeld met bijna $ 100 miljoen per dag rijker geworden, vooral door de enorme waardestijging van hun aandelen. Tegelijkertijd leeft bijna de helft van de wereldbevolking onder de armoedegrens van 6,85 dollar per dag. Dit gaat om 3,5 miljard mensen. Vorig jaar zijn er wereldwijd voor het eerst meer nieuwe miljardairs bijgekomen door erfenissen dan door eigen inspanning en ondernemerschap. 36% van de rijkdom van alle miljardairs is nu afkomstig uit geërfd – en grotendeels onbelast – vermogen.

Ook Nederland kent een grote vermogensongelijkheid. Oxfam Novib roept de Nederlandse politiek daarom op met spoed aan de slag te gaan met het invoeren van een eerlijk en functionerend belastingstelsel dat werkt voor iedereen. Zorg dat arbeid loont. Voer een permanente vermogensbelasting in voor de superrijken. Belast miljoenenerfenissen zwaarder. En pak de rol van Nederland bij wereldwijde belastingontwijking aan.

“De macht en invloed van de superrijken bereikt vandaag een ongekend hoogtepunt. De inauguratie van Trump en zijn kabinet van miljardairs laat een zorgwekkende concentratie van zakelijke en politieke macht zien. Het staat symbool voor een systeem waarin excessieve waardestijgingen vooral ten goede komen aan henzelf en andere grote aandeelhouders in plaats van werknemers of de samenleving. We waarschuwen al jaren voor deze trend, maar juist vandaag is ons rapport een grimmige wake-up-call,” zo stelt Michiel Servaes, directeur Oxfam Novib.

Uit het nieuwe Oxfam ongelijkheidsrapport ‘Takers not Makers’ blijkt verder dat:

• Voor het eerst in 15 jaar zijn er geen selfmade miljardairs jonger dan 30 jaar. Allen hebben hun vermogen geërfd, grotendeels onbelast.
• In 2024 er 204 nieuwe miljardairs zijn bijgekomen. Dat zijn er bijna 4 per week.
• Het vermogen van miljardairs wereldwijd in 2024 3 keer sneller steeg dan het jaar daarvoor, inflatie meegerekend. In totaal komt dit neer op $ 2.000.000.000.000.
• Vandaag de dag lijden 733 miljoen mensen honger, ongeveer 152 miljoen mensen meer dan in 2019. Een op de tien vrouwen wereldwijd leeft in extreme armoede.
• In 2023 onttrokken hoge-inkomenslanden $ 921 miljard aan ontwikkelingslanden, onder meer door schuldaflossing. Dit is 4x het bedrag dat wereldwijd aan ontwikkelingshulp werd besteed.
• De hedendaagse wereldwijde ongelijkheid en de groei van extreme rijkdom is de erfenis van het koloniale verleden van veel westerse landen, waaronder Nederland, en van voortdurende uitbuiting. Via het wereldwijde financiele systeem wordt per uur $ 30 miljoen van lage- en middeninkomenslanden naar de rijkste 1% in westerse landen zoals de VS, VK en Frankrijk, overgeheveld.

Ook in Nederland is de verdeling van vermogen ongelijk

In Nederland bezit de rijkste 1 procent van de huishoudens 23% van al het vermogen. Dit bestaat voornamelijk uit aandelen in (familie-)bedrijven. Door de vergrijzing in Nederland wordt verwacht dat de komende 10 jaar ongeveer 230 tot 240 miljard euro wordt doorgegeven aan de volgende generatie.

Uit de extra analyse in opdracht van Oxfam Novib naar de allerrijksten in Nederland blijkt dat bijna de helft van de top 50 van de huidige Quote 500-lijst hun vermogen gedeeltelijk of volledig heeft geërfd. Daarbij komt dat er een laag belastingtarief van maximaal 20% geldt voor miljoenenerfenissen aan directe erfgenamen. Grote familiebedrijven kunnen ook nog eens optimaal gebruik maken van extreem hoge belastingvrijstellingen met behulp van de Bedrijfsopvolgingsregeling (BOR), waarmee bedrijfsvermogen van generatie op generatie wordt doorgegeven.

Ons gebrekkige en oneerlijke belastingstelsel werkt economische ongelijkheid steeds meer in de hand. Klaas Knot, president van de Nederlandse Bank, stelde eind vorig jaar in De Volkskrant: “De boodschap van ons huidige belastingstelsel is eigenlijk dat niet arbeid, maar vooral vermogen loont”. Het lukt de Nederlandse regering al jaren niet om een juridisch houdbare noch een eerlijke belasting op vermogen in te voeren. Ondertussen profiteert de rijkste 1% in Nederland. Zij betalen überhaupt minder belasting dan de gewone Nederlander - gemiddeld slechts 20-30%, tegen een effectief tarief van rond de 40% voor iemand in loondienst.

“Het is onvoorstelbaar dat we anno 2025 geen grip krijgen op ons belastingstelsel. Al jaren tolereren politici dat vermogenden geen eerlijke bijdrage leveren, terwijl gewone mensen de zwaarste lasten dragen. Eigenlijk is een geheel nieuw stelsel nodig, maar begin in elk geval met een simpele maar eerlijke vermogensbelasting, zwaardere heffingen op miljoenenerfenissen en het dichten van de sluiproutes voor multinationals.”

 “72% van de Nederlanders vindt dat superrijken in Nederland meer belasting moeten betalen. Zo zorgen we samen voor meer opbrengsten om noodzakelijke maatschappelijke voorzieningen als onderwijs, zorg en sociale zekerheid voor ons allemaal te betalen. Dat is cruciaal voor een solidaire en sterke samenleving”, aldus Servaes.

Concreet stelt Oxfam Novib voor:

Voer een permanente vermogensbelasting in met oplopende tarieven vanaf 2% op vermogens boven de 2,3 miljoen euro. Deze vermogensbelasting voor de rijkste 1% van Nederland kan minimaal 10 miljard euro per jaar opleveren.  Pas de erfbelasting aan:

Vrijstelling tot 100.000 euro voor kinderen, pleegkinderen of stiefkinderen. Oplopende tarieven voor het erfdeel hierboven. Tot 40% op het erfdeel boven de 2,3 miljoen euro.

Gebruik de Bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) waarvoor deze bedoeld is en zorg dat de grootste familiebedrijven hun reële bijdrage aan de schatkist leveren.

Stop belastingontwijking via Nederland zodat ons land niet langer geldt als doorsluisparadijs voor multinationals.