World Quantum Day: kansen voor verantwoorde quantumtechnologie verzilveren met stappenplan

Op World Quantum Day lanceert Quantum Delta Nederland, in samenwerking met ECP | Platform voor de InformatieSamenleving, de Exploratory Quantum Technology Assessment, de EQTA. De EQTA is een praktisch stappenplan dat organisaties tijdig de kansen en de impact van quantumtechnologie laat verkennen, om de mogelijkheden en de impact in goede banen te leiden.

Dit draagt bij aan het optimaal en verantwoord benutten van de kansen van quantumtechnologie. Vraagstukken op het gebied van ethiek, duurzaamheid, veiligheid, privacy en techniek worden hierin meegewogen.

Verantwoorde toepassing van nieuwe technologie in de samenleving

Bij nieuwe technologische toepassingen spelen vaak maatschappelijke, juridische, ethische en technische aspecten een belangrijke rol. Deze aspecten krijgen vaak onvoldoende aandacht. Dat leidt tot onrust in de samenleving. Zo zien we bij Kunstmatige Intelligentie onzekerheid rond privacy en veiligheid van digitale (persoonlijke) data, bij de cloud zijn betrouwbaarheid en veiligheid discussiepunt en zo zijn er, onder de noemer van soevereiniteit, vele vragen rond innovatie- en keuzevrijheid. De EQTA helpt organisaties deze aspecten op een gestructureerd te verkennen en in kaart te brengen door een stappenplan te doorlopen. Vertrekpunt daarbij is een mogelijke toepassing van quantumtechnologie, inclusief de tijdlijnen en onzekerheden. Het stappenplan brengt bijvoorbeeld in kaart wat die toepassing betekent voor organisatie, medewerkers en hun relatie tot ketenpartners en klanten. De analyses vormen de basis voor een gestructureerde dialoog voort, waarin de verschillende aspecten worden vertaald in keuzes en concrete handelingen. Het doorlopen van de EQTA zal vaak leiden tot meer specifieke vragen, waarbij Quantum Delta Nederland en het Centre for Quantum and Society kunnen ondersteunen.

Daniël Frijters, vice-voorzitter van de werkgroep, die de EQTA heeft ontwikkeld en MT-lid bij ECP | Platform voor de InformatieSamenleving, legt uit waarom publicatie van de EQTA nu nodig is:

“Quantumtechnologie is volop in ontwikkeling: sommige toepassingen zijn nu al mogelijk, andere de komende jaren en weer andere vergen nog grote technische doorbraken. De richting van deze ontwikkelingen wordt echter mede bepaald door de kansen en toepassingsmogelijkheden waar organisaties en de samenleving op inzetten. Het nadenken hierover en het op tijd creëren van de randvoorwaarden voor verantwoorde toepassing vergt gerichte inspanning.”

Handelingsperspectief voor ontwikkelaars, gebruikers en overheid

Netbeheerder Alliander heeft recent de EQTA toegepast. Jelte Zwetsloot, Portfolio Consultant bij het Research Center for Digital Technologies van Alliander, was betrokken:

“Quantumtechnologie kan een essentiële rol gaan spelen voor netbeheerders, dus daar willen we als Alliander iets mee. De EQTA quickscan heeft ons geholpen om vanuit breder maatschappelijk perspectief ons eerste quantum computing project beter te begrijpen. Bovendien heeft de aanpak allerlei inzichten opgeleverd die we meenemen naar onze visie op quantum, en inspireert de aanpak ons hoe we ook andere digitale innovaties maatschappelijk verantwoord kunnen benaderen.“

FME, de ondernemersorganisatie voor de technologische industrie, juicht de publicatie van de EQTA toe. Jelmer Alberts, lid managementteam FME: 

“De enorme kracht van quantumtechnologie biedt veel kansen aan onze lidbedrijven om digitaliseringsprocessen verder te versnellen. Er is nog het nodige werk te doen om quantum technologie breder onder de aandacht te brengen en bereikbaar te maken. Daar draagt het goede werk van Quantum Delta Nederland positief aan bij. De EQTA is daar een mooi voorbeeld van: het helpt onze bedrijven om de mogelijkheden van quantum beter te begrijpen en geeft inzicht op welke manier zij daar zelf mee aan de slag zouden kunnen. Dat maakt de EQTA zo interessant: het maakt heel concreet wat je ermee zou kunnen doen op de werkvloer. Dat is precies waar ondernemers behoefte aan hebben”.

Ook de overheid kijkt op verschillende manieren naar de ontwikkeling van quantumtechnologie.

De Rijksinspectie Digitale Infrastructuur (voorheen Agentschap Telecom) is in 2021 gestart met het onderzoeken van quantumtechnologie en de impact op de maatschappij van de uiteenlopende toepassingen die momenteel, weliswaar in verschillende tijdpaden, in ontwikkeling zijn. Quantumtechnologie biedt vele kansen, maar kan ook onwenselijke effecten hebben, wanneer organisaties niet op tijd voorbereid zijn.

Jeroen van Kaam, directeur Bestuur, Juridische Zaken en Communicatie, Rijksinspectie Digitale Infrastructuur:

“De Exploratory Quantum Technology Assessment helpt om bewustwording binnen de organisatie te versnellen en biedt een stapsgewijze handreiking om te discussiëren over de maatschappelijke en organisatorische context waarin de quantumtoepassing zijn plek gaat vinden. Zo blijft Nederland veilig verbonden.”

Ferdinand Griesdoorn, voorzitter van de Quantum Innovatie Hub Rijksoverheid, deelt dit beeld:  

“Een goede eerste stap om verantwoord te innoveren met quantum technologie!”

Ontwikkeld door wetenschap, overheid en bedrijfsleven

De EQTA is ontwikkeld door een werkgroep bestaande uit wetenschappers en experts met technische, juridische, ethische en sociaal-wetenschappelijke achtergrond, uit organisaties die quantumtechnologie gaan gebruiken of er vanuit hun publieke taak toezicht op gaan houden, maar ook uit organisaties die de technologie aanbieden en ontwikkelen. De EQTA kwam tot stand in opdracht van Quantum Delta Nederland en met hulp van ECP|Platform voor de InformatieSamenleving.

Voorzitter van de werkgroep is Prof. Bart Schermer (Universiteit Leiden), hij kreeg medewerking van Capgemini, TNO, Rijksinspectie Digitale Infrastructuur, Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, de Nederlandse Vereniging van Banken, InnovationQuarter, Microsoft, TU Delft, Considerati, KPN, en experts als Mauritz Kop (Stanford University en AIRecht) en Eline de Jong (voorheen WRR, UVA).

Inspiratie voor de EQTA vormde o.a. de publicatie van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid over de impact van Kunstmatige Intelligentie op de samenleving (Opgave AI, de nieuwe systeemtechnologie . WRR, 2021) en de eerder door ECP|Platform voor de InformatieSamenleving gepubliceerde “AI Impact Assessment” (2018). Ook het rapport Quantum Computing Governance Principles van het World Economic Forum speelt een belangrijke rol in de EQTA.

De Exploratory Quantum Technology Assessment

De Exploratory Quantum Technology Assessment en het invulformulier, behorend bij de EQTA, is te downloaden op: https://quantumdelta.nl/the-exploratory-quantum-technology-assessment-tool/.

Meedoen?

Quantum Delta Nederland roept organisaties op om de EQTA uit te voeren en voor informatie en hulp daarbij contact op te nemen via het Centre for Quantum and Society: info@cqs.nl