SUN Nederland: "Gemeenten alleen niet in staat financiële problemen inwoners op te vangen"

Hilversum, 31 januari 2024 - "Door samen te werken met particuliere initiatieven kunnen gemeenten in Nederland hun inwoners met urgente noden beter ondersteunen." Deze oproep tot samenwerking doet Stichting Urgente Noden (SUN) Nederland ter gelegenheid van haar 110-jarig bestaan.  

"Om alle inwoners te bereiken en ondersteunen als zij financiële problemen hebben, wordt het hoog tijd dat álle gemeenten gaan samenwerken met particuliere initiatieven op dit terrein. Het is anno 2024 een illusie te denken dat alleen de overheid voor dé oplossing bij alle financiële problemen zou kunnen zorgen. Daarvoor is simpelweg het aantal mensen dat in Nederland leeft met urgente noden, armoede of schulden te hoog en het bereik van overheidsinstanties onder die inwoners te laag. Om nog maar te zwijgen over het groeiend wantrouwen onder mensen richting de overheid". Dat zegt Nathalie Boerebach, directeur van Stichting Urgente Noden Nederland. Deze stichting is werkzaam in de filantropie en bestaat dit jaar 110 jaar.

Samenwerking gemeenten en particuliere initiatieven

In Nederland leven op dit moment ruim 850.000 mensen in armoede en circa 730.000 huishoudens hebben problematische schulden (bron: CBS). Van hen is bekend dat een groot deel buiten het zicht van de schuldhulpverlening blijft en/of geen gebruik maakt van ondersteunende regelingen. Boerebach: "Gemeenten doen goed, onmisbaar en belangrijk werk voor hun inwoners met financiële problemen, maar door hun juridische procedures zorgen zij tegelijkertijd voor een zekere traagheid en starheid in besluitvorming. Het is belangrijk dat gemeenten dit erkennen en inzien dat hierdoor sommige inwoners onbedoeld verder in de problemen komen. Op die manier ontstaat er ruimte voor alternatieve oplossingen die buiten de gemeentelijke organisatie liggen. Deze particuliere initiatieven kunnen onnodige escalatie en menselijk leed helpen voorkomen. En het vertrouwen in diezelfde overheid helpen herstellen. Het is dus voor een gemeente uitermate nuttig dat er particuliere initiatieven zijn die de inwoners kortstondig kunnen steunen, totdat er een structurele oplossing door de gemeente kan worden geboden." 

SUN-noodhulp

"SUN-noodhulpbureaus, actief in ruim 100 gemeenten, zijn een voorbeeld van zo'n publiek-private samenwerking. Bij een SUN-noodhulpbureau kunnen hulp- en dienstverleners aanvragen indienen voor hun cliënten met urgente noden als zij nergens anders meer terecht kunnen. De ondersteuning kan bestaan uit een gift of een renteloze lening en is beschikbaar voor ontelbaar veel doeleinden. Noodhulpbureaus ondersteunen mensen met woninginrichting, heraansluiting van gas, water en licht, vervoer, medische kosten, leefgeld opleiding en ga zo maar door. De aanvragen zijn vooral voor mensen tussen de 20 en 60 jaar oud, waarvan 80% alleenstaand (met of zonder kinderen) is. Gezamenlijk geven de noodhulpbureaus op deze manier op jaarbasis ongeveer 6 miljoen euro uit. De lokale aanvragen worden landelijk digitaal verzameld in het Datadashboard Urgente Noden. De impact van deze noodhulp(bureaus) wordt momenteel onderzocht door de universiteit. Alle inzichten die wij hieruit krijgen, delen we met Rijk en gemeenten. Op die manier kunnen zij een beter en effectiever beleid ontwikkelen", aldus Boerebach.

Gemeentelijke ongelijkheid

De landelijke Commissie Sociaal Minimum concludeerde in haar rapport over bestaanszekerheid dat het voor extra inkomensondersteuning veel uitmaakt waar je woont in Nederland. Inkomenspolitiek is voorbehouden aan het Rijk, gemeenten mogen geen structurele verhoging van het sociaal minimum bieden. Maar zij hebben op grond van de gemeentewet wél een zorgplicht voor hun inwoners en ontwerpen daarom vaak lokale gemeentelijke steunregelingen.

"Het postcodegebied waar iemand geboren wordt, mag geen voorspellende waarde hebben voor de kansen die iemand heeft in het leven. Kansengelijkheid en bestaanszekerheid zijn daarom belangrijke thema's voor SUN Nederland", vertelt Boerebach.

Bestaanszekerheid en kansengelijkheid staan weliswaar ook hoog op de politieke en overheidsagenda, maar de meeste concrete acties blijven vooralsnog uit. Zo zijn diverse maatregelen vanwege het demissionaire kabinet uitgesteld, zoals de adviezen van de commissie Sociaal Minimum om het minimumloon te verhogen en het systeem van toeslagen en inkomensondersteunende maatregelen te versimpelen. Ook is er nog nooit zo'n grote schuldenindustrie geweest als op dit moment. Door het 'boete op boete'-systeem lopen schulden bij mensen snel op. Daarbij gaat het ook om boetes gegeven door de overheid, zoals de snel oplopende boetes van de Belastingdienst en verkeersboetes die per 1 januari 2024 zijn verhoogd. Tel daar de opgelopen energieprijzen, de hogere prijzen voor levensmiddelen en de hoge medische kosten bij op en het is logisch dat steeds meer mensen door het financieel niet redden.

Het gaat onder meer om kwetsbare jongvolwassenen, werkende armen, mensen die door een scheiding ineens in een andere situatie terechtkomen, ondernemers die door economische tegenwind failliet zijn gegaan, chronisch zieken en gehandicapten, ex-gedetineerden en vluchtelingen. Allemaal mensen waarvoor de bestaande voorzieningen niet langer toereikend zijn.

"De vraag die nu centraal zou moeten staan, is hoe we het zo kunnen regelen dat iedereen genoeg geld heeft om een menswaardig bestaan te leiden. Noodhulp gefinancierd uit private middelen kan daarin een belangrijke rol spelen en net dat sluitende puzzelstuk zijn. Maar dan moet iedereen wel toegang hebben tot deze noodhulp", aldus Boerebach.