Promotie: heeft de paritas creditorum nog wel bestaansrecht?

De paritas creditorum is een verdelingsregel die geldt als bij een faillissement de netto-opbrengst ontoereikend is om alle schuldeisers te betalen. In de regel is vastgelegd dat de schuldeisers die overblijven nadat degenen met een voorrangsrecht zijn betaald, een gelijk recht hebben op een evenredig deel van de netto-opbrengst. Maar heeft deze regel vanuit juridisch en sociaalwetenschappelijk perspectief wel bestaansrecht? Dat is het onderwerp van het proefschrift van Johan Noteboom, waarop hij 4 november 2022 promoveert aan de Open Universiteit In Heerlen.

In de literatuur wordt de paritas creditorum, onderdeel van het Burgerlijk Wetboek, regelmatig bestempeld als een hoeksteen van het faillissementsrecht. Anderzijds wordt hij ook wel afgedaan als een regel waar in de praktijk niets van terecht komt, met name vanwege de vele uitzonderingen erop. Dat leidt tot twee tegenovergestelde opvattingen: de regel afschaffen, omdat hij in economische zin geen bestaansrecht heeft, of juist een belangrijke betekenis toekennen, vanwege de morele gedachte dat een verdeling rechtvaardig moet zijn.

Tegen deze achtergrond is de vraag naar het bestaansrecht van de paritas creditorum relevant. Heeft de paritas creditorum geen bestaansrecht, dan is het weinig verontrustend dat de regel in een gemiddeld faillissement nauwelijks een rol speelt. Heeft de regel wel bestaansrecht en daarmee een juridische en/of morele functie, dan kan dit aanleiding zijn tot aanpassingen in de regelgeving, zodat er meer van de regel terecht komt.

Resultaten van het onderzoek

In het juridische deel van zijn proefschrift concludeert Johan Noteboom dat de paritas creditorum niet dient om de gelijke behandeling van schuldeisers te bewaken, maar dat het uitsluitend een verdelingsregel is. Vanuit sociaalwetenschappelijk perspectief sluiten de conclusies van Noteboom aan bij de hypothese dat equity (naar evenredigheid) de verdelingsvorm is die bij een faillissement het meest eerlijk wordt gevonden. Daarmee staat vast dat de paritas creditorum een regel is met een morele, meta-juridische functie en dus zeker bestaansrecht heeft, al komt er in de praktijk weinig van terecht. Het verdient aanbeveling dat de wetgever regelgeving aanpast, zodat de paritas creditorum beter tot zijn recht komt. De morele belangen die schuilgaan achter de paritas creditorum verdienen dat.

Promotie Johan Noteboom

Johan Noteboom (Rotterdam, 1974) is advocaat bij DNA-Legal. Hij schreef zijn proefschrift aan de faculteit Rechtswetenschappen van de Open Universiteit. Op vrijdag 4 november 2022 om 13.30 uur verdedigt hij aan de Open Universiteit in Heerlen zijn proefschrift met als titel 'De rol van de paritas creditorum bij een faillissement: een meervoudige plaatsbepaling'. Zijn promotor is prof. mr. Jac Rinkes, Open Universiteit. Copromotoren zijn mr. dr. Michele Reumers, Open Universiteit en dr. Peter Verboon, Open Universiteit. De promotie is live bij te wonen en online te volgen via ou.nl/live.