Fors minder startende zzp’ers, vooral in zorg en bouw

Het aantal startende zzp’ers is fors gedaald ten opzichte van 2023, zo blijkt uit cijfers van de Kamer van Koophandel (KvK) die kennisplatform Onderneming.nl in handen heeft. Waar er vorig jaar nog ruim 226.000 zelfstandigen voor zichzelf begonnen, zijn dat er dit jaar nog maar 193.000. De afname is het grootst binnen de zorg en de bouw. Een mogelijke reden voor het afnemende aantal starters is de aangekondigde handhaving op de wet DBA, die schijnzelfstandigheid moet tegengaan. Dat ziet ook Cristel van de Ven, voorzitter van Vereniging Zelfstandigen Nederland (VZN).

Vooral in de gezondheidszorg valt de afname op: in de eerste drie kwartalen van 2024 waren er ruim drieduizend minder starters dan in dezelfde periode in 2023, een daling van circa 15 procent. Daarnaast neemt het aantal starters in de bouw af met 16,6 procent en in de zakelijke dienstverlening met 7 procent. Ook in de cultuur, sport en recreatie daalt het aantal starters, met 13,5 procent. Enkel in de logistiek en bij financiële instellingen stijgt het aantal zeer beperkt.

Kwart meer stoppers in de bouw

Vergeleken met de eerste helft van het jaar, valt het aantal stoppers breed gezien mee. Zo stoppen er ten opzichte van 2023 4,4 procent meer zzp’ers in de gezondheidszorg. Opvallend is dat de bouwsector er bovenuit steekt, waar maar liefst 23,3 procent meer zzp’ers stoppen dan in 2023. Ook in de logistiek stoppen zo’n 12,5 procent meer zelfstandigen. Binnen de zakelijke diensten zijn er juist 15,6 procent minder stoppers. 

De cijfers komen overeen met wat VZN ziet, stelt voorzitter Cristel van de Ven: “We zien dit al een langere tijd. Wat wij ons vooral afvragen, is in welke mate dit vrijwillig of noodgedwongen gebeurt. We krijgen veel signalen die erop wijzen dat werkgevers, bijvoorbeeld in de zorg of bouw, helemaal niet meer met zzp’ers willen werken om het zekere voor het onzekere te nemen. Terwijl je nog steeds goede afspraken met elkaar kunt maken om schijnzelfstandigheid te voorkomen.”

Hetzelfde werk vaak duurder via detacheringsbureau

Hoewel sommige stoppers in dienst treden bij een voormalig opdrachtgever, komt een gedeelte terecht bij detacheringsbureaus, stelt Van de Ven: “Er is een groep die, soms noodgedwongen, bij een detacheringsbureau belandt. In veel gevallen kun je je afvragen of zij daar beter van worden. Zo horen wij verhalen dat sommige bureaus een flink percentage aan zogenoemde bemiddelingskosten van het uurloon aftrekken. Ook bouwen sommigen van hen bij een werkgever ineens geen pensioen meer op, terwijl zij dat als zelfstandige wel deden. Bovendien blijkt uit een onderzoek van de Algemene Rekenkamer naar zzp’ers in het onderwijs dat een dienstverband via detachering vaak duurder is dan het rechtstreeks inhuren van een zzp’er. Het is aannemelijk dat we als samenleving dat verschil – bijvoorbeeld in de vorm van hogere zorgkosten – terug gaan betalen.”

Uitzondering voor het Ministerie van Financiën

Waar veel werkgevers zich druk maken om het voorkomen van schijnzelfstandigheid, heeft het Ministerie van Financiën aangegeven door te gaan met de inzet van zzp’ers, zelfs wanneer zij door de fiscus zelf als schijnzelfstandigen worden aangemerkt. Deze uitzondering is volgens het ministerie nodig om de herstelwerkzaamheden rondom de getroffen toeslagenouders uit te voeren. Dat de fiscus voor zichzelf wél een uitzondering maakt, vindt de voorzitter van VZN te zot voor woorden: “Ik heb het eerder al een schertsvertoning genoemd; dit gaat zo niet werken. Voor ziekenhuizen geldt toch ook hetzelfde? Zij hebben de plicht om zorg te bieden. Ook voor de bouw geldt dat het kabinet een doelstelling heeft om 100.000 woningen per jaar bij te bouwen. Gaan zij hen dan ook ontzien?”

"Sommige stoppers komen echt niet meer terug"

Er is ook een doelgroep waarbij de onduidelijkheid een dooddoener blijkt. Zo weet VZN van vooral veel oudere zzp’ers, bijvoorbeeld in de zorg, die definitief dreigen af te haken. “Sommigen van hen waren van plan om nog een aantal jaren door te gaan, maar haken nu definitief af. Dat zijn handen aan het ziekenhuisbed die we niet meer terugzien, terwijl er wel sprake is van grote tekorten en een toenemende vergrijzing. Het rare is dat veel van deze ‘schade’ nu wordt veroorzaakt door de grote onduidelijkheid rondom de handhaving van zzp’ers, want in de meeste gevallen zijn er gewoon oplossingen mogelijk.”