Promotie: Huidig visserijbeleid onhoudbaar

Het was een belangrijk discussiepunt in de slepende Brexit-onderhandelingen: de toegang van Europese vissers tot de Britse wateren. Waar de Nederlandse vissers in de 17e eeuw de Engelse vissersschepen opkochten, zijn het nu de visrechten die worden opgekocht. Zo komen steeds meer visrechten in handen van een steeds kleiner wordende groep (vermogende) vissers, zoals de grote rederijen, visverwerkers en handelskantoren. Dit leidt tot een absolute machtspositie van enkele grote partijen in zowel de nationale als Europese visserijsector in zijn geheel. Deze machtspositie van enkele grote partijen is echter niet alléén het gevolg van de verhandelbaarheid van visrechten. Het was een complex van gevolgen dat leidde tot een complex van vervolggevolgen. Het stelsel zoals dat nu wordt gehandhaafd, is onhoudbaar geworden. Dat concludeert mr. Martin Schilder, als promovendus verbonden aan de faculteit Rechtswetenschappen. Hij verdedigt op 3 februari 2021 om 09.30 uur (online) zijn proefschrift 'Visrechten en verhandelbaarheid in Nederland en Europa' aan de Open Universiteit.

Oneindige bron van inkomsten

Mr. Martin Schilder onderzocht onder andere de gevolgen van de verhandelbaarheid van de visrechten in Nederland en Europa, de uitzonderingspositie van de visserijsector in het Europese mededingingsrecht en de invloed van de dominante partijen op het nationale en Europese visserijbeleid. Uit dit onderzoek blijkt dat degene die de meeste visrechten in bezit heeft, voor zichzelf een oneindige bron van inkomsten heeft gecreëerd. De uitzonderingspositie van de visserijsector in het Europese mededingingsrecht is thans niet langer houdbaar, tenzij er rigoureuze maatregelen worden genomen ten aanzien van de mededingingsregels in de visserijverordeningen en het te voeren overheidsbeleid/stroming.

Visserijsector bepaalt zowel nationale als EU-visserijbeleid

Schilder concludeert dat enkele grote visserijbedrijven - die hun machtspositie hebben kunnen bereiken met financiële EU-steun - invloed hebben gekregen op de operationele plannen van de producentenorganisaties en de doelstellingen van de NGO. Deze invloed heeft tot gevolg dat grote visserijbedrijven in combinatie met de producenten - en brancheorganisaties en de NGO zowel het nationale als het EU-visserijbeleid bepalen. De beleidsinvloed van voorgenoemde partijen is dermate groot, dat het leidt tot kennisverlies op de departementen, de zogenoemde capture of the regulator. Dit betekent niet alleen dat de sector zichzelf adviseert ten aanzien van onderwerpen die hen aangaan, maar betekent tevens dat de overheid deze adviezen inhoudelijk niet meer op waarde kan schatten. Dit moet als zeer onwenselijk worden beschouwd, aldus Schilder.

Voor- en nadelen machtspositie

Niet alles is negatief volgens Schilder. Zo heeft Nederland een van de best geleide visserij-industrieën in Europa, zijn zij zeer actief in het uitbreiden van hun economische visserijdominantie in andere delen van de wereld, bezitten zij de modernste schepen, verwerkingsbedrijven en zijn zij zeer innovatief, duurzaam, effectief, efficiënt en winstgevend. En daar moeten we zuinig en trots op zijn. Het probleem is dat de check en balans zowel bij de overheid als nationale regulator als wel bij de Europese Commissie als uitvoerder van het EU-visserijbeleid, zoek is. Zij zijn door de invloed van de dominante marktpartijen, de producentenorganisaties en de NGO in een compleet afhankelijke positie gemanoeuvreerd en een dergelijke (systeem)verandering kost tijd, inspanning en vergt veel politieke wil en energie.  

Onderzoeksvraag

Het doel van Schilders onderzoek was enerzijds het aantonen van de (on)houdbaarheid van het huidige stelsel en anderzijds het bepalen of er een nieuw stelsel zou moeten worden ontworpen waarbij de visrechten niet meer in handen zijn van de vissers, maar van de overheid.

Aanbevelingen

Schilders aanbevelingen strekken hier in beginsel tot het voeren van een meer rechtmatig overheidsbeleid op de visserijsector. De overheid moet meer inspanningen verrichten om een level playing field te behouden en te creëren voor de overgebleven zelfstandige vissers in zowel de demersale, schaal en schelpdieren - en binnenvisserij. Ten slotte acht Schilder het - gezien de aantoonbare onhoudbaarheid van het huidige stelsel en als vervolg op dit onderzoek - noodzakelijk dat de (politieke en maatschappelijke) discussie over een eventueel nieuw te ontwerpen stelsel, snel zijn aanvang moet krijgen.

Promotie Martin Schilder

Mattheus-Cornelis-Jacobus (Martin) Schilder (1965, Volendam) schreef zijn proefschrift als buitenpromovendus bij de faculteit Rechtswetenschappen van de Open Universiteit en werkt tevens als onderzoeker/jurist voor de overheid. Hij is onder andere gespecialiseerd in het Rechtspersonenrecht en Europees bestuursrecht. Hij verdedigt op woensdag 3 februari om 09.30 uur (online) zijn proefschrift 'Visrechten en verhandelbaarheid in Nederland en Europa' aan de Open Universiteit. Het promotieonderzoek wordt als boek uitgegeven bij Boom Uitgevers. Promotores zijn Prof. J. Rinkes, Open Universiteit en Prof. J.W. Sap, Open Universiteit. De promotie is live te volgen via www.ou.nl/live.