Wat houdt je uit de criminaliteit als je erin opgroeit?

Wat helpt om uit de criminaliteit te blijven ondanks je opvoeding in een criminogene omgeving? Sheila Adjiembaks, promovenda aan de Open Universiteit, onderzocht dit aan de hand van twintig levensverhalen van zogeheten resisters: personen die geen criminele carrière hebben, maar wel in een crimineel milieu zijn opgegroeid.  Zij concludeert dat het uitblijven van delictgedrag zowel verlies (van bijvoorbeeld sociale relaties en kind zijn) maar ook winst (weerbaarder dan anderen zijn) oplevert gedurende het leven. Op woensdag 6 juni 2018 om 13.30 uur verdedigt zij haar proefschrift '(On)gemerkt bijzonder. Levensverhalen van resisters en de betekenis van uitblijven van een criminele carrière' bij de Open Universiteit in Heerlen.

Aandacht voor bronnen van veerkracht vanaf kindertijd

Het uitblijven van crimineel gedrag hangt samen met vier opgaven gedurende het leven en zes bronnen van veerkracht. Zo benadrukken de betrokken resisters dat zij (te) vroeg volwassen en anders dan andere leeftijdsgenoten zijn, mede omdat zij ‘in twee werelden leven’. Ook helpen bijvoorbeeld gevoelens van schaamte naar de eigen sociale groep, erkenning en waardering krijgen van anderen en  het najagen van aspiraties bij het uitblijven van delictgedrag. Bovendien bleek uit het merendeel van de levensverhalen dat de verschillende bronnen zich reeds in de kindertijd betekenisvol manifesteren. 'Mijn bevindingen geven onder meer aanleiding  om meer aandacht te schenken aan het vinden en vergroten van bijvoorbeeld deze geïdentificeerde betekenisvolle bronnen van veerkracht vanaf de kindertijd vanuit het eigen, individuele verhaal.  Wat betekent bijvoorbeeld die criminele broer of vader nu eigenlijk voor dat jongere broertje in relatie tot de eigen rol en het eigen (toekomstig) levensverhaal? Criminele actoren in iemands omgeving hoeven nu eenmaal niet per se een risicofactor te zijn maar kunnen evengoed motiveren niet de criminaliteit in te stappen. Denk bijvoorbeeld aan een criminele vader die negatieve druk uitoefent op het gezinsleven, maar als een stimulerende derde fungeert voor zijn kinderen: je wilt niet dezelfde fout maken', aldus Sheila Adjiembaks.

Een positieve benadering biedt een podium voor een geheim verhaal

Hoe kunnen professionals de bevindingen van dit onderzoek  nu toepassen in hun eigen werkveld? 'Laat resisters niet links liggen maar luister naar hun verhalen. Benader hen niet zozeer vanuit de veronderstelde risico’s maar vanuit een positieve invalshoek dat toestaat samen op zoek te gaan naar wat betekenisvol is. Een verhalende methode kan daarbij als  podium fungeren  voor het (doorgaans geheime ) verhaal van resisters. Het kan lang zwijgen doorbreken, erkenning geven, en ruimte verschaffen  om veerkracht en doorzettingsvermogen in positieve zin in een criminele context te voeden'. Ook vanuit sociaal-maatschappelijk oogpunt is meer beleidsmatige aandacht voor resisters te beargumenteren: juist hùn verhalen werken mogelijk inspirerend voor anderen in soortgelijke situaties en kunnen stimuleren vanuit een positieve benadering (on)gemerkt te bijzonder te (mogen) zijn. 

Promotie Sheila Adjiembaks

Sheila Adjiembaks is criminoloog en docent-onderzoeker bij de Juridische Hogeschool Avans & Fontys. Op woensdag 6 juni 2018 om 13.30 uur verdedigt zij haar proefschrift '(On)gemerkt bijzonder. Levensverhalen van resisters en de betekenis van uitblijven van een criminele carrière' bij de Open Universiteit te Heerlen. Haar promotor is prof. dr. E.W. (Emile)  Kolthoff (Open Universiteit). Co-promotors zijn dr. B.O. (Bas) Vogelvang (VanMontfoort) en dr. A.M. (Anneke) Sools (Universiteit Twente).