'Tijd van toekijken is voorbij, mentale veerkracht vraagt om een cultuurverandering'

De groeiende wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg laten duidelijk zien dat de mentale veerkracht van vooral jongeren onder druk staat. Jongvolwassenen groeien op in een wereld vol dreiging, onzekerheid en digitale prikkels, terwijl hun brein en identiteit nog in ontwikkeling zijn. Toch is ons zorgsysteem nog altijd ingericht op herstel ná problemen, niet op het voorkomen ervan. Dat is onhoudbaar.

Mentale gezondheid is een collectieve uitdaging

Mentale gezondheid is allang geen individueel probleem meer. Slechte slaap, schermgebruik en sociale media zijn vaak slechts versterkers. Het echte probleem ligt in hoe wij als samenleving omgaan met stress, emoties en kwetsbaarheid. Scholen, werkgevers, zorginstellingen en gezinnen richten zich vooral op presteren en functioneren – niet op veerkracht.

De kracht van salutogenese

Het concept salutogenese, van socioloog Aaron Antonovsky, biedt een waardevol alternatief. De focus ligt niet langer op ziekte, maar op de factoren die mensen gezond houden. Veerkracht bouw je op via drie pijlers:

• Begrijpelijkheid: snappen wat er gebeurt
• Hanteerbaarheid: steun en hulpmiddelen ervaren
• Betekenisgeving: het gevoel hebben dat je ertoe doet

Wat er nú moet gebeuren

Praktisch betekent dit: structurele aandacht voor mentale gezondheid op school, gesprekken over veerkracht in gezinnen, ruimte voor rust en reflectie op het werk, en preventie als vast onderdeel van het zorgbeleid. Denk aan mentale check-ins, stresseducatie, gezonde routines en het normaliseren van hulp zoeken.

Zonder cultuurverandering blijven jongeren vastlopen in een systeem dat pas ingrijpt als het al te laat is. Alleen met verbinding, vertrouwen en vroegtijdige ondersteuning kan mentale veerkracht echt groeien.