Nederland gaat binnenkort weer naar de stembus. Letterlijk, want stemmen doen we nog steeds niet digitaal. In een tijd waarin steeds meer zaken digitaal verlopen, rijst de vraag waarom dat voor stemmen nog niet geldt.
Uit recent internationaal onderzoek van het Smart City Expo World Congress blijkt dat Nederland op de vierde plaats staat als het gaat om e-overheidsdienstverlening. Het onderzoek keek naar de mate waarin negen belangrijke overheidsdiensten, zoals belastingaangifte, digitale handtekening en stemmen, digitaal worden aangeboden. Nederland biedt acht van de negen diensten digitaal aan. Alleen stemmen ontbreekt. Hierin staan we echter niet alleen: van de top 25 landen biedt alleen Estland stemmen digitaal aan.
Digitaal stemmen heeft duidelijke voordelen. Het maakt verkiezingen toegankelijker voor mensen die niet in staat zijn fysiek te stemmen en het verhoogt de efficiëntie doordat stemmen direct en foutloos worden geteld. Daarnaast neemt de transparantie toe, omdat uitslagen direct bekend zijn. Tot slot zijn er financiële voordelen. Uit onderzoek in opdracht van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) rond de Tweede Kamerverkiezingen in 2023 blijkt dat handmatig stemmen 7 euro per stemgerechtigde kostte – in totaal 93 miljoen euro. Digitaal stemmen zou kosten voor stembureaus, papier en personeel kunnen besparen.
Waarom stemmen we dan nog steeds niet digitaal? De voordelen zijn evident. De waarborgen rond transparantie, controleerbaarheid en stemgeheim maken het echter moeilijk. Vertrouwen in het huidige systeem is gebaseerd op de ingebouwde maatregelen op het gebied van sociale controle. Digitale verkiezingen zijn echter lastiger te controleren op fraude of manipulatie. Een stembiljet kun je hertellen, maar hoe werkt dat digitaal? Ook zijn er risico’s voor de anonimiteit en privacy. Daarnaast moet de overheid garanderen dat iedere burger toegang heeft, ook wie minder digitaal vaardig is.
Hoewel online stemmen in oktober nog niet haalbaar is, blijft het waardevol om te onderzoeken hoe we dit belangrijke democratische recht in de toekomst veilig en toegankelijk digitaal kunnen vormgeven.