Slimme stad heeft veel voeten in aarde

Op papier zien projecten voor een slimme stad er mooi uit, maar in de praktijk valt het niet mee om overheid, onderzoeksinstellingen, bedrijven en burgers op één lijn te houden. Dat blijkt uit onderzoek van het Rathenau Instituut. Het instituut bestudeerde vier slimmestadprojecten in Eindhoven, voorloper op het gebied van digitalisering. De lessen uit de lichtstad worden vandaag gepubliceerd in het rapport Voeten in de aarde – Datagestuurde innovatie in de stad.

Steeds meer gemeenten in Nederland investeren in slimmestadprojecten die gebruikmaken van data. De projecten willen ons leven efficiënter, comfortabeler, duurzamer en veiliger maken. Het Rathenau Instituut bestudeerde vier projecten in Eindhoven. Deze stad loopt voorop op het gebied van digitalisering en merkt als eerste wat wel en niet goed gaat. Gesprekken met betrokkenen uit Eindhoven, achtergrondmateriaal, analyse van literatuur over slimme steden en juridische kaders leverden lessen op voor datagestuurde innovatie in de stad. 

De projecten uit Eindhoven zijn: een uitgaansstraat met sensoren voor het vergroten van de veiligheid en leefbaarheid, een netwerk van lantarenpalen die van alles in de buurt meten en regelen, een digitaal instrument dat data verzamelt over het welzijn van jongeren om ze sneller te helpen, en een webplatform dat bewoners en bouwbedrijven ondersteunt bij het verduurzamen van woningen.

Uit het onderzoek van de vier projecten is een aantal overkoepelende conclusies te trekken. Zo doen de overheid, onderzoeksinstellingen, bedrijven en burgers in alle projecten echt hun best om te innoveren met oog voor publieke waarden zoals privacy en autonomie. Daarbij blijkt het lastig om iedereen op één lijn te brengen en te houden. Een voorbeeld in Eindhoven is de eis van de gemeente en van onderzoekers om met open data te werken die voor iedereen te benaderen zijn. Door die werkwijze kunnen bedrijven lastig geld verdienen en het maakt burgers bezorgd over hun anonimiteit.

Het Rathenau Instituut geeft lokale en nationale bestuurders praktische inzichten en handvatten hoe zij publieke waarden kunnen beschermen bij de inzet van digitale technologie. Melanie Peters, directeur van het Rathenau Instituut: “De vier experimenten uit Eindhoven laten goed zien wat er ethisch en maatschappelijk haalbaar of wenselijk is. Gemeenten, provincies en de nationale overheid kunnen ermee hun voordeel doen bij het gesprek over welke samenleving we willen zijn.”