Oratie: “Beroepsonderwijs is een blinde vlek in de lerarenopleiding”

Wie zegt dat het niet zo moeilijk is om docent beroepsonderwijs te zijn, heeft het mis. In het beroepsonderwijs heb je te maken met de onoplosbare frictie tussen twee werelden: onderwijs en arbeid. Je kunt die frictie constructief inzetten en zo het leren verder brengen, maar dat stelt wel hoge eisen aan de docent. In de lerarenopleiding is er echter nog maar weinig aandacht voor de specifieke aard van het beroepsonderwijs. Voor veel beroepsgerichte vakken bestaat er zelfs geen lerarenopleiding. Dat betoogt Elly de Bruijn, hoogleraar Pedagogisch-didactische aspecten van het opleiden tot beroepsuitoefening, tijdens haar oratie op vrijdag 29 maart 2019 bij de Open Universiteit in Heerlen. Titel van haar oratie is “Leren van en voor werken: de waarde(n) van beroepsonderwijs”.

Vanuit onoplosbare fricties het leren verder brengen 

Beroepsopleidingen zijn onderdeel van het publieke onderwijssysteem én arbeidssysteem. Daardoor ontstaan fricties. Kort door de bocht gezegd: het onderwijs kiest voor brede vorming en het bedrijfsleven wil functionele scholing. Die fricties zijn onoplosbaar, maar waar frictie is ontstaat leren. Elly de Bruijn: “Constructieve frictie is een belangrijk mechanisme in leren. Leren gaat via hobbels, af en toe wat in het duister tasten, zoeken naar wat bedoeld wordt, de oeps- en aha-momenten. Op en over grenzen kun je leren, bijvoorbeeld het perspectief nemen van de ander, reflectie, iets nieuws maken. Dat is de uitdaging in het beroepsonderwijs: de twee werelden verbinden en zo het leren verder brengen.”

De kleur en geur van een sector

Als docent in het beroepsonderwijs is het je taak om voor studenten de deuren te openen naar de kennis, zienswijzen, vaardigheden, opvattingen en houdingen die horen bij de toekomstige beroepspraktijk. De Bruijn: “Dat is eenvoudig gezegd, maar het stelt hoge eisen. Het betekent dat docenten hun vakinhoud uitstekend moeten beheersen. Niet alleen als kennis of vaardigheid op zich maar ook wat betreft de betekenis daarvan voor beroepsinhouden.” Docenten beroepspraktijk moeten daarom ook de beroepspraktijk begrijpen, de ontwikkelingen in het beroep volgen en zich aanpassen aan de grote variatie van inhouden, leerplekken én studenten. En steeds weer die connectie maken voor zichzelf en voor de studenten tussen het onderwijssysteem en het arbeidssysteem. 

Blinde vlek in de lerarenopleidingen

“Wie zegt dat het niet zo moeilijk is om docent beroepsonderwijs te zijn, heeft het bij het verkeerde eind! Het is vele malen lastiger dan lesgeven op een gymnasium. Dat geldt ook voor docenten die algemene vakken geven, want ook zij moeten die verbinding maken. Het is heel gek dat lerarenopleidingen regelmatig de eerste stages in het beroepsonderwijs laten doen, met als redenering dat je dan nog niet zo veel hoeft te weten. De aard van beroepsonderwijs en de rol van docenten beroepsonderwijs zijn echt blinde vlekken in de lerarenopleidingen. Er is geen aandacht voor of ze hebben er geen weet van. Voor veel beroepsgerichte vakken is er zelfs helemaal geen lerarenopleiding.” Met het onderzoek in kader van haar leerstoel wil De Bruijn dan ook, in samenwerking met de praktijk van het beroepsonderwijs, de kwaliteit van het beroepsonderwijs en de professionaliteit van de opleider versterken.

Lectoraat en leerstoel

Elly de Bruijn doet al 35 jaar onderzoek naar het beroepsonderwijs en alles waar dat voor staat, onder andere als lector Beroepsonderwijs bij Hogeschool Utrecht. De Bruijn is een van de bijzonder hoogleraren beroepsonderwijs verbonden aan de vakgroep doceren en docentprofessionalisering van de OU die onder andere samenwerken in het kader van een pre-promotietraject voor mbo-docenten. Een samenwerking “die naar meer smaakt” en met de bijzondere leerstoel Pedagogisch-didactische aspecten van het opleiden tot beroepsuitoefening een extra impuls krijgt. 

Elly de Bruijn spreekt haar oratie Leren van en voor werken: de waarde(n) van beroepsonderwijs uit op vrijdag 29 maart 2019 om 16.00 uur bij de Open Universiteit in Heerlen. Voorafgaand aan haar oratie (vanaf 14.30 uur) vindt een postersymposium plaats waar een groot aantal lopende onderzoeken wordt gepresenteerd. Via www.ou.nl/uitnodiging kunt u zich aanmelden voor de oratie en/of het voorafgaande postersymposium. Via www.ou.nl/live is de oratie live te volgen.