'Inwoners vragen waarop gemeenten moeten bezuinigen kent risico’s én kansen'

Vanaf 2026 krijgen gemeenten minder geld van het Rijk. Dat maakt het moeilijker om sluitende begrotingen te maken. Daarom vragen sommige gemeenten hun inwoners waarop ze moeten bezuinigen. Dit initiatief biedt zowel risico's als kansen. Inwoners betrekken kan ervoor zorgen dat burgers zich gehoord voelen. Maar het is belangrijk om zorgvuldig te bepalen wie er meepraten en wiens stem wordt gehoord.

De bezuinigingen zijn een keuze van het Rijk. Maar hoe gemeenten de bezuinigingen lokaal vertalen, is aan hen zelf. Als ze dit samen met inwoners doen, kan het de gemeenschapszin versterken. Burgers betrekken en hen mee laten denken over de begroting is prijzenswaardig en niet nieuw. De gemeente Zeist heeft dit eerder gedaan. Ook het oorspronkelijke concept van de burgerbegroting is hierop gebaseerd: samen met inwoners komen tot afgewogen adviezen over financiële keuzes.

Gezamenlijke verantwoordelijkheid

Vragen waarop bezuinigd kan worden zonder te vragen wat wél belangrijk is en wat inwoners zelf kunnen doen, is echter ongegrond en gevaarlijk. Het antwoord heeft dan geen consequentie voor die inwoner zelf. En dan heb je als gemeente te weinig ingrediënten om op te bouwen. Gemeenten kunnen daarom beter samen met de inwoners werken aan gezamenlijke verantwoordelijkheid, draagvlak voor verandering en acties creëren, en een helder gezamenlijk doel hebben. Bezuinigingskeuzes aan inwoners vragen, vereist dus wel duidelijke kaders en randvoorwaarden.

Zorg voor rechtvaardige besluitvorming

Daarnaast moeten gemeenten waken voor de belangen van inwoners die niet gehoord en niet betrokken zijn. Het risico bestaat dat beslissingen worden genomen waarvan juist groepen in kwetsbare situaties de grootste nadelen ondervinden. Gemeenteraadsleden en bestuurders moeten zorgen voor een rechtvaardige en representatieve besluitvorming. Zij dragen de verantwoordelijkheid om met kennis van zaken keuzes te maken, waarbij alle belangen meewegen.

Gemeentelijke begrotingen en beleidskeuzes zijn complex. Ambtenaren en bestuurders hebben inzicht in hoe middelen worden besteed en wat wettelijke taken zijn. Maar ook waar al maatschappelijke afspraken over gemaakt zijn. Zo voorkom je als gemeente een te simplistische benadering van bezuinigingen. Waarbij onvoldoende wordt gekeken naar wat nodig is en wat mogelijke alternatieven zijn.

Het gesprek moet dus niet alleen gaan over wat geschrapt kan worden. Het moet ook gaan over hoe we samen taken en verantwoordelijkheden opnieuw organiseren