Sociaal werkers zien polarisatie tussen burgers en de overheid groeien

Sociaal werkers komen steeds vaker polarisatie en grensoverschrijdend gedrag tegen in hun werk. Ze zien vooral meer polarisatie tussen burgers en overheid en signaleren ook steeds meer spanningen tussen groepen mensen. Dit blijkt uit de antwoorden op zes extra vragen die aan sociaal werkers zijn gesteld in de Grote Raadpleging van het Sociaal Werk die vorige week verscheen. Judith Khajavi van Movisie: ‘De boodschap die uit dit onderzoek naar voren komt is heel duidelijk: deze thema’s spelen en sociaal werkers hebben een grote behoefte om ermee aan de slag te gaan.’  

Eerder had Movisie al onderzocht dat 71 procent van de sociaal werkers discriminatie tegenkomt in hun werk. Dit was aanleiding om hier verder onderzoek naar te doen, onder andere via de De Grote Raadpleging van het Sociaal Werk . Bijna 1200 sociaal professionals werkten mee aan de raadpleging en 410 beantwoordden zes extra vragen over polarisatie, discriminatie en grensoverschrijdend gedrag. Sociaal werkers werd gevraagd hoe vaak zij dit tegenkwamen in hun werk, of zij hierin een rol zagen voor zichzelf en wat ze hiervoor nodig zouden hebben. Het was de eerste keer dat Movisie sociaal werkers deze vragen stelde.  

Serieus nemen  

Sociaal werkers gaven aan dat zij vooral polarisatie tussen burgers en overheid zien. Meer dan de helft, 55 procent van de respondenten, herkende dit. ‘Dit vond ik een opvallend, en ook schokkende uitkomst’, zegt Judith Khajavi, senior onderzoeker bij Movisie. ‘Dat sociaal werkers dit herkennen, is veelzeggend. Zij zitten in de haarvaten van de samenleving, zij werken dagelijks met mensen in kwetsbare situaties, met mensen in bestaansonzekerheid. Dat juist zij die verticale polarisatie (van burgers naar overheid) zien, dat geeft wel iets aan, je kunt niet anders dan dit heel serieus nemen.’  

Horizontale polarisatie  

Naast de verticale polarisatie, zien sociaal werkers ook meer horizontale polarisatie: dus tussen groepen mensen onderling. Ook zien ze discriminatie op grond van herkomst groeien. Daarnaast signaleren sociaal werkers duidelijk vormen van overlastgevend gedrag, treiteren, criminaliteit, seksueel overschrijdend gedrag en radicalisering. Juist in dat signaleren zien sociaal werkers een belangrijke rol voor zichzelf weggelegd. Dat ziet ook onderzoeker Emiel Stobbe die de open vragen van de survey analyseerde. ‘Die signalerende rol pakken ze ook’, zegt hij. Judith Khajavi vult aan: ‘Bijna alle sociaal werkers (98 procent) voelen zich hier verantwoordelijk voor. Een ruime meerderheid van 89 procent vindt dat zij hiermee aan de slag moeten gaan. Emiel: ‘Bij discriminatie vinden sociaal werkers dat ze meteen moeten kunnen ingrijpen. Bij polarisatie wordt dat lastiger, want dat is complexer. Bij discriminatie is heel helder dat dat simpelweg niet mag, bij polarisatie is dat vager, mensen mogen immers hun eigen mening hebben, wanneer is er sprake van polarisatie?’  

Wat kun je doen?  

Sociaal werkers vinden dat ze vooral verantwoordelijk zijn voor het goed signaleren van discriminatie, polarisatie en grensoverschrijdend gedrag en voor goede doorverwijzing. Ze vinden het daarbij soms lastig dat niet duidelijk is hoe ze dat goed kunnen doen. Stobbe: ‘Ze weten soms niet waar ze terecht kunnen met deze onderwerpen. Ook binnen de eigen organisatie weten ze niet bij wie ze moeten aankloppen. Er leven verschillende ideeën over de thema’s en dat maakt het onduidelijk voor sociaal werkers. Zij hebben behoefte aan meer duidelijkheid en een heldere visie. Wat verstaan wij hieronder, wat willen wij hiertegen doen en bij wie hoort wat?’   

En dat is belangrijk om te weten, want sociaal werkers ervaren ook tijdgebrek om écht iets te kunnen doen. Emiel Stobbe: ‘In de toon van de antwoorden lees je dat daar enige frustratie op zit.’ Judith Khajavi: ‘Bijna de helft van de respondenten noemt tijdgebrek als belangrijk obstakel om iets te kunnen doen. Daarbij geven ze ook aan dat ze niet goed weten hoe ze dat moeten doen. Vooral de weg naar bestaande interventies en goede voorbeelden is nog onbekend.’   

Wat is er nodig?   

Wel hebben sociale professionals duidelijke wensen over de manier waarop zij zulke kennis en informatie willen ontvangen. Judith Khajavi: ‘Sociaal werkers hebben een sterke voorkeur om op een interactieve manier te leren hoe zij met polarisatie, discriminatie en grensoverschrijdend gedrag om kunnen gaan. Uit het onderzoek kwam helder naar voren dat mensen liever geen schriftelijke handreiking of e-learning willen maar behoefte hebben aan uitwisseling met collega’s, workshops, trainingen, lerende praktijken of intervisie.’ Emiel Stobbe herkent dit uit het onderzoek. ‘Er is duidelijk behoefte aan praktijkkennis. Kennis en training die antwoord geeft op de vraag: hoe ga ik dit in mijn werk gebruiken? ‘Daarnaast,’ zegt Stobbe, ‘wil men graag dat de landelijke overheid het goede voorbeeld geeft. Sociaal werkers storen zich aan de manier waarop beleidsmakers in Den Haag met elkaar omgaan, aan de toon van debatten en in media-optredens. Zij zien dat dit afstraalt op hoe mensen lokaal met elkaar omgaan, het versterkt polarisatie. Sommige onderwerpen zijn zo gepolariseerd dat je het als sociaal werker bijna niet meer goed kunt doen. Dan kun je gewoon je werk niet meer doen. Daarom hebben ze behoefte aan wat Stobbe ‘maatschappelijke rust’ noemt, zodat ze een gelijkwaardig en open gesprek met mensen kunnen voeren.’  

Duidelijke boodschap  

Al met al is de boodschap van sociaal werkers volgens de onderzoekers helder: ‘Polarisatie, discriminatie en grensoverschrijdend gedrag is aan de hand, het leeft. Sociaal werkers signaleren dit heel duidelijk én zij hebben een uitgesproken behoefte om hier mee aan de slag te gaan.’  

Aan de slag!

Op basis van dit onderzoek gaat Movisie aan de slag om sociaal werkers verder te ondersteunen bij het voorkomen en aanpakken van discriminatie, polariserend en grensoverschrijdend gedrag.  Movisie gaat de beschikbare kennis en tools voor het signaleren en aanpakken van polariserend en grensoverschrijdend gedrag bundelen. Er is al veel kennis voorhanden, maar wanneer zet je als sociaal werker welke tool in?   

Movisie gaat in gesprek met diverse brancheorganisaties en uitvoerende organisaties binnen het sociaal werk. Veel sociaal werkers hebben aangegeven dat zij belemmeringen ervaringen in het effectief aanpakken van polariserend en grensoverschrijdend gedrag. Ook missen zij vanuit hun organisaties vaak concrete kaders voor de aanpak ervan. Wat kunnen we doen om deze belemmeringen te verminderen en organisaties ondersteunen om kaders te ontwikkelen? Organisaties voor sociaal werk kunnen dit natuurlijk niet alleen.   

Daarom wil Movisie ook multidisciplinaire samenwerking tussen overheden en diverse organisaties in het sociaal domein stimuleren. Zodat er nieuwe wegen komen om integraal en duurzaam samen te werken om discriminatie, polariserend en grensoverschrijdend gedrag te voorkomen en aan te pakken.