Oratie: De moeilijke samenwerking bij aanpak geweld in afhankelijkheidsrelaties

Geweld in afhankelijkheidsrelaties is de meest voorkomende vorm van geweld in onze samenleving. Het gaat om geweld dat gepleegd wordt door een dader die het slachtoffer niet alleen kent, maar waarvan het slachtoffer ook materieel of emotioneel afhankelijk van is. Huiselijk en eergerelateerd geweld zijn hier voorbeelden van, maar ook in instellingen en door professionals wordt dit geweld gepleegd. Bij mensenhandel doet het zich eveneens voor. In haar oratie schetst prof. dr. Janine Janssen, bijzonder hoogleraar Rechtsantropologie, vanuit (rechts)antropologisch perspectief wat er komt kijken bij het gezamenlijk aanpakken van geweldsvraagstukken. Waarom is die samenwerking zo belangrijk? Waarom is die ook zo moeilijk? Zij spreekt op vrijdag 26 november 2021 om 16.00 uur haar rede uit bij de Open Universiteit in Heerlen.

Hulp bij verwerking van ondergaan leed

Onder het lange tijd aan geweld blootstaan heeft het menselijk vermogen om met tegenslag en crises om te gaan ernstig te lijden. Betrokkenen, slachtoffers, daders en getuigen hebben niet alleen hulp nodig bij het stoppen van geweld en het voorkomen van verdere escalatie, maar ook bij de verwerking van het ondergane leed. Die reikende hand wordt tegenwoordig geboden door tal van professionals die in samenwerking met burgers het tij weer moeten zien te keren. 

Invloed factoren op ontstaan en voortbestaan van geweld in afhankelijkheidsrelaties

Het is essentieel dat professionals uit verschillende disciplines samenwerken, want het ontstaan en voortbestaan door geweld in afhankelijkheidsrelaties wordt door verschillende factoren beïnvloed. Dat loopt uiteen van opvoedingsstijl tot en met de woonomgeving en van gezondheid tot en met de financiële situatie. Uit analyses van enkele zware zaken - denk aan de Amsterdamse zedenzaak, de dood van Linda van der Giessen en van Hümeyra Ergincincali -  blijkt dat op het gebied van samenwerking vaak nog een en ander te verbeteren valt. Iedereen is het er over eens dat samenwerking belangrijk is, maar hoe doe je dat goed? 

Samenwerking bij aanpak van geweld

'Door mijn benoeming tot bijzonder hoogleraar krijg ik de kans om dat belangrijke aspect, samenwerking bij de aanpak van geweld, verder uit te diepen' zegt Janine Janssen. Zij benadrukt hoe belangrijk het is dat we onze blik op professionals richten. 'Zonder mijn warme contacten met politiemensen en sociale professionals in opvanginstellingen is onderzoek doen onmogelijk. Het gaat in die contacten echter om veel meer dan toegang tot het veld: ik haal er mijn motivatie vandaan om bezig te blijven met de weerbarstige aanpak van geweld'.

Antropologisch perspectief

Vanuit verschillende wetenschappen wordt naar problemen bij samenwerking gekeken, Janssen gaat dat vanuit de antropologie doen: 'Antropologen zijn zeer geïnteresseerd in cultuur. Beroepsgroepen en organisaties hebben ook een eigen cultuur. Ik ben vooral geboeid door de vraag welke gevolgen cultuurverschillen hebben voor samenwerking tussen juristen en niet-juridisch geschoolde professionals, ICT-deskundigen en technologisch minder goed onderlegde professionals en tussen hulpverleners en politiemensen bij de aanpak van al dat geweld. Het is naïef om te denken dat als je ze allemaal bij elkaar zet bij een koffiezetapparaat, het dan vanzelf goed komt. Als antropoloog weet ik dat er meer voor nodig is om culturele verschillen te overbruggen'.

Oratie

Janine Janssen spreekt op vrijdag 26 november 2021 om 16.00 uur haar oratie 'De toren van Babel: Een (rechts)antropologische blik op samenwerking bij de aanpak van geweld in afhankelijkheidsrelaties' uit bij de Open Universiteit in Heerlen (gebouw Pretoria).

Van falende samenwerking valt veel te leren. Een van de meest beroemde voorbeelden van een samenwerking die weinig constructief was, is de bouw van de toren van Babel. Aan de hand van een schilderij hierover van de hand van Bruegel zal Janssen trachten enkele eigentijdse lessen over goed samenwerken te trekken. 

Symposium: Taal en samenwerking

Om goed te kunnen samenwerken is het belangrijk om aandacht te besteden aan taal. Bij de aanpak van geweld in afhankelijkheidsrelaties spelen zowel de opvang als de politie een belangrijke rol. In beide werksferen wordt een eigen jargon gehanteerd. Die beroepstaal draagt bij aan de vorming van een eigen professionele identiteit, maar is voor niet-ingewijden niet altijd navolgbaar en kan leiden tot Babylonische spraakverwarringen. De - problematiek van - taal bij samenwerking is het thema van het symposium dat voorafgaand aan de oratie van Janine Janssen wordt georganiseerd. 

Aanmelden

Aanmelden voor de oratie kan via ou.nl/uitnodiging. De oratie is online te volgen via ou.nl/live.

Voorafgaand aan de oratie, van 12.00 tot 16.00 uur, vindt het symposium 'Voorbij Babylon: taal en samenwerking' plaats. Kijk voor het programma en aanmelden op deze pagina. Aanmelden voor de oratie en het symposium kan tot 19 november.

Janine Janssen

Janine Janssen (1968) is bijzonder hoogleraar Rechtsantropologie aan de Open Universiteit. Daarnaast is zij als lector Veiligheid in Afhankelijkheidsrelaties verbonden aan Avans Hogeschool en de Politieacademie. Zij is tevens hoofd onderzoek van het Landelijk Expertise Centrum Eer Gerelateerd Geweld van de nationale politie.