'Noodzaak groeit om vooroordelen binnen rechtssysteem aan te pakken'

Dat verdachten zonder vervolgopleiding en met een migratieachtergrond bijna drie keer zo vaak een celstraf krijgen als verdachten met een hbo- of wo-opleiding die geen migratieachtergrond hebben, is helaas geen verrassing. Vooroordelen en stereotypering vormen een groot maatschappelijk probleem.

Etnisch profileren

Uit eerder onderzoek van de Erasmus Universiteit Rotterdam (Bezemer & Leerkes, 2021) blijkt bijvoorbeeld dat dat de verdenkingskans, dus de kans dat hetzelfde criminele gedrag leidt tot een verdachtenregistratie, twee tot drie keer zo groot is voor jongeren met een niet-Westerse herkomst dan voor andere jongeren. Dit verschil wordt niet veroorzaakt door een verschil in crimineel gedrag of door demografische en sociaaleconomische kenmerken. Dit verschil wordt (onder meer) verklaard door etnisch profileren vanuit de politie.

Verbind dit onderzoek met de nieuwste analyse van het CBS en je kunt dus zeggen dat je als persoon met een migratieachtergrond meer kans hebt om verdacht te worden van een misdrijf en vervolgens ook nog meer kans loopt om vervolgd te worden, om schuldig te worden gevonden en veroordeeld te worden tot een gevangenisstraf.

Oordelen met objectieve criteria

Bias (vooringenomenheid) speelt dus niet alleen bij de strafmaat, maar ook in de aanloop daar naartoe een grote rol. Dit maakt het voor het Nederlandse rechtssysteem des te urgenter om er alles aan te doen om dit aan te pakken. In het boek 'Ruis' van -onder andere- Nobelprijswinnaar Kahneman wordt uitgelegd hoe: minder ruimte voor rechters om af te gaan op hun persoonlijke gevoel en inschatting en meer oordelen op basis van objectieve criteria.

Zo voorkom je invloed van vooroordelen en van wat Kahneman ‘ruis’ noemt. Daarmee doelt hij op andere willekeurige factoren die van invloed kunnen zijn op een oordeel zoals het weer of winst van het Nederlands elftal de vorige avond.

Omgeving

Ook lesgeven en intensief trainen om bias leren onder de duim te houden kan helpen. En een sterke sociale norm tegen discriminatie is eveneens belangrijk. Onderzoek laat zien dat de mate van bias die iemand heeft, afhangt van de omgeving. Het is aan het Nederlandse rechtssysteem om hier serieus mee aan de slag te gaan.