Digitale democratie kan niet zonder de politiek

Online petities en andere inspraak-initiatieven zijn vaak niet ingebed in de politieke besluitvorming. Daardoor hebben ze weinig impact. Ook wordt niet altijd aan andere voorwaarden voldaan om inwoners van een wijk, stad of land meer invloed te geven. Zij raken zo eerder teleurgesteld, terwijl veel initiatieven burgers juist meer willen betrekken. Dit blijkt uit de voorpublicatie van een onderzoek van het Europees Parlement waaraan het Rathenau Instituut heeft meegewerkt.

De afgelopen jaren zijn in heel Europa online initiatieven ontstaan die mensen meer invloed geven. Burgers willen vaker meebeslissen over onderwerpen die spelen op lokaal, nationaal en Europees niveau. Veel politici delen deze wens. “Zij moeten dan wel goed nadenken over de onderwerpen waarover ze inspraak vragen en hoe daarover besloten gaat worden”, zegt Melanie Peters, directeur van het Rathenau Instituut.

De impact van online inspraak-initiatieven is het grootst als die een link leggen met een concrete agenda of besluit. Ook moeten deelnemers vooraf weten wat het doel is van de inspraak en hoe het proces verloopt, en moeten ze achteraf geïnformeerd worden over wat er met hun mening is gedaan. Verder is de impact groter als ze kunnen kiezen tussen voorstellen en als ze deze kunnen rangschikken. Bovendien is het van belang om deelnemers niet alleen online, maar ook offline te laten meedoen. Tot slot is er de kracht van de herhaling; wie inspraak-initiatieven en online tools regelmatig inzet en leert van eerdere ervaringen, maakt ze gebruiksvriendelijker.

Peters: “Burgers online betrekken bij besluitvorming is kansrijk, maar digitale democratie is geen quick fix. Het moet bijvoorbeeld veilig zijn om mee te doen en je wilt online manipulatie voorkomen. We moeten het zien als een goede aanvulling op de representatieve democratie en geen bedreiging. Meer betrokkenheid van kiezers betekent namelijk niet dat gekozen politici minder betrokken moeten zijn.”