Rathenau Instituut luidt noodklok over schadelijk en immoreel gedrag online

Burgers zijn onvoldoende beschermd tegen schadelijk en immoreel gedrag op het internet, zoals online haat of informatiemanipulatie. Daarom is een actieve overheid nodig, die ingrijpt in de mechanismen die dit soort gedrag op het internet faciliteren. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van het Rathenau Instituut, dat een uniek overzicht biedt van onwenselijk gedrag online. 

Op internet is verontwaardiging een verdienmodel. Hoe meer emotie, des te meer aandacht, en des te aantrekkelijker het is voor gebruikers en platformen om extreme content te verspreiden. Met de verspreiding van desinformatie of vervaging van sociale normen tot gevolg. Dat richt grote schade aan voor individu en samenleving.

In Online ontspoord presenteert het Rathenau Instituut een uniek overzicht van 22 fenomenen van onwenselijke online gedragsfenomenen. Van cyberpesten, phishing, cyberverslaving of cryptofraude, tot wraakporno, extreme challenges, pedojagen, shaming en cancellen.

Om dergelijk gedrag op het internet tegen te gaan, is een overheid nodig die niet alleen reageert wanneer gedrag online al is ontspoord, maar die ook pro-actief ingrijpt in de online omgeving, zodat schade wordt voorkomen en grondrechten van burgers worden beschermd. Daarvoor heeft het Rathenau Instituut een strategische agenda opgezet. Het is bijvoorbeeld nodig om het internet met zijn aandachtseconomie anders in te richten. In samenwerking met maatschappelijke organisaties en bedrijven moeten normen online verhelderd worden en slachtoffers beter beschermd worden.

Op verzoek van het WODC deed het Rathenau Instituut onderzoek naar de aard en omvang van online schadelijk en immoreel gedrag, en de mechanismen van het internet die dat gedrag faciliteren. De onderzoekers hielden interviews en voerden gesprekken met beleidsdeskundigen, wetenschappers en deskundigen uit de praktijk. Daarnaast is een literatuurstudie gedaan. 

Directeur Melanie Peters: “Specifieke eigenschappen van het internet, zoals het grote bereik van online berichten, de gevoelsmatige anonimiteit van mensen achter hun scherm, de onmiddellijkheid waarmee een video wereldwijd te zien is, of het verdienmodel op basis van clicks en aandacht, kan schadelijk en immoreel gedrag in de hand werken. Er doen zich online ook steeds weer nieuwe fenomenen voor. Naast een actieve overheid is een maatschappelijke dialoog nodig over welk gedrag online wenselijk en toelaatbaar is.”