Afscheidsrede P. Kirschner: af en toe stilstaan is geen achteruitgang

Op vrijdag 13 december 2019 om 16.00 uur spreekt em. prof. Paul A. Kirschner zijn afscheidsrede ‘Recall the beginning: A journey to Eden’* aan de Open Universiteit uit. Dat is op de minuut af precies 28 jaar na zijn promotie aan die instelling. In zijn afscheidsrede kijkt Kirschner terug op 37 jaar OU. Hij zal laten zien dat stilstaan geen achteruitgang is, maar juist de kans geeft om te reflecteren op wat wij hebben en hebben bereikt, en ook om deze verworvenheden te verfijnen, uit te bouwen en te perfectioneren.

Uitdagend onderwijsexperiment

In 1982 is de (Stichting Opbouw) Open Universiteit begonnen met een zeer uitdagend onderwijsexperiment, een tweede kans, tweede weg innoverende instelling voor hoger onderwijs in Nederland. De medewerkers van de eerste uur moesten antwoord proberen te geven op de vraag: Hoe maak je – zowel qua proces als product – effectief, efficiënt en bevredigend zelfstudiemateriaal voor een grote groep mensen die wilde genieten van tweede kans en tweede weg hoger onderwijs op afstand waarbij persoonlijke begeleiding nauwelijks aanwezig was of kon zijn?

Gedegen onderwijs en toponderzoek

Door een unieke en uitgekiende combinatie van didactiek, onderzoek en innovatie is het de OU uitstekend gelukt om enerzijds hieraan te voldoen en anderzijds dit concept verder te brengen. Gebruikmakend van de toen aanwezige kennis vanuit de onderwijspsychologie en via een unieke samenwerking tussen onderwijskundigen, mediakundigen, domeinexperts en vormgevers is een concept neergezet dat nog steeds staat als een huis. Dit concept oogstte onmiddellijk positieve beoordelingen en legde ook de fundering voor toponderzoek op het gebied van onderwijsontwerp en -ontwikkeling en verdere verfijning en uitbreiding van het concept via baanbrekende innovatie.

Onderzoek wint het van rages en hypes

Zevenendertig jaar lang is de Open Universiteit leidend geweest in het (1) ontwikkelen, ontwerpen en implementeren van uitstekend didactisch vormgegeven leermaterialen, (2) gebruik van technologieën om het leer- en studeerproces van leerlingen en studenten te faciliteren en (3) het uitvoeren van baanbrekend onderzoek over leren, doceren en het gebruik van technologie voor het leren. Kirschner laat in zijn afscheidsrede zien dat we enerzijds terug zijn bij af maar tegelijkertijd een flink stuk verder zijn gekomen. Een weldoordachte en steeds ontwikkelende didactische visie en handelwijze gebaseerd op goed empirisch onderzoek wint altijd van het volgen van de nieuwste rages en hypes, met de Open Universiteit als levende bewijs hiervan.

Over Paul Kirschner

Paul Kirschner (New York, 1951) trad in 1983 in dienst van de ‘Stichting Opbouw Open Universiteit’, de voorloper van de Open Universiteit, om in 1984 bij de OU in dienst te komen. Op 13 december 1991 promoveerde hij op het onderwerp Practicals in higher science education. Bij de OU bekleedde hij verschillende functies die hij sinds 1999 combineerde met leerstoelen bij de Universiteit Maastricht en de Universiteit Utrecht. In 2008 keerde hij fulltime terug bij de OU als hoogleraar en na 2015 als universiteitshoogleraar. Sinds 2011 was hij ook visiting professor aan de Universiteit van Oulu (Finland); daarvoor was hij visiting professor aan de Open University of Catalunya. Kirschner is een internationaal erkend expert op het gebied van computerondersteund samenwerkend leren (CSCL), het ontwerpen van innovatieve elektronische leeromgevingen, mediagebruik in het onderwijs en het verwerven van complexe cognitieve vaardigheden. 

Mythes bestrijden

Daarnaast is hij zeer actief in het vertalen van wetenschappelijke inzichten voor het onderwijsveld en het bestrijden van ‘onderwijsmythes’. Dat deed hij onder andere via columns in de vaktijdschriften Didactief en Van 12 tot 18, via zijn Twitterkanaal en via zijn blogs. In 2019 won hij nog de prijs voor het beste onderwijsblog van 2018. De jury roemde zijn blogs omdat ze onderwijsgerelateerde onderwerpen bespreken die dringend besproken moeten worden en gebaseerd zijn op gedegen onderzoek. ‘Soms zijn ze provocatief, altijd glashelder en vaak ondersteunend (op concrete wijze) voor onderwijsprofessionals.’ Ook ondersteunend voor onderwijsprofessionals is het in 2019 verschenen boek Op de schouders van reuzen, waar Kirschner de drijvende kracht achter was, en het boek Wijze lessen, waarvan hij coauteur was. Beide publicaties zijn mede dankzij zijn netwerk gratis beschikbaar gekomen. Na 35 jaar OU (of 37 jaar als je de Stichtingsperiode meerekent), gaat hij met emeritaat, al blijft hij wel met een 0-aantelling aan de OU verbonden.