Betere waarborging publieke waarden nodig bij neurotechnologie

Technologie waarmee de hersenactiviteit is te meten en beïnvloeden (neurotechnologie) wordt ontwikkeld en getest in steeds meer maatschappelijke domeinen, zoals het onderwijs, defensie en de rechtspraak. Daarbij moet meer aandacht komen voor publieke waarden die op het spel staan, zoals mentale privacy. Dat stelt het Rathenau Instituut vandaag in de Rathenau Scan Neurotechnologie.

Neurotechnologie omvat verschillende soorten technologie die breinactiviteit meten en omzetten in digitale gegevens (neurodata). Tot voor kort werd neurotechnologie vooral toegepast in de medische sector, maar ontwikkelaars richten zich op een steeds bredere groep gebruikers. Dankzij de snelle ontwikkelingen in kunstmatige intelligentie wordt het interpreteren en toepassen van neurodata toegankelijk voor mensen zonder medische opleiding.

Naar verwachting is de komende jaren een groeiend aantal consumentenproducten te koop waarmee je een hersenfilmpje (EEG) kunt maken. Denk aan oordopjes of hoofdbanden, die je koppelt aan je smartphone. Consumenten zouden daarmee onder meer hun mentale welzijn kunnen verbeteren, of een betere game-ervaring beleven. Daarnaast investeren grote bedrijven zoals Neuralink in neurotechnologie van binnenuit het lichaam, met hersenimplantaten.

Het Rathenau Instituut onderzocht welke maatschappelijke kansen en risico’s deze ontwikkelingen met zich meebrengen. Het instituut deed literatuuronderzoek en ondervroeg neurotechnologie-deskundigen. Ook onderzocht het instituut de regelgeving rond neurotechnologie.  

Uit het onderzoek blijkt dat de huidige beleidsinstrumenten niet volledig beschermen tegen risico’s voor publieke waarden van neurotechnologie. Deskundigen uiten zorgen over onder meer het gebrek aan transparantie bij de analyse en toepassing van neurodata.

‘Gezien de grote investeringen zal neurotechnologie de komende jaren steeds beter worden in het achterhalen van mentale toestanden, zoals concentratie of aandacht,’ zegt Rosanne Edelenbosch, onderzoekscoördinator bij het Rathenau Instituut. ‘Dit kan waarden zoals mentale privacy onder druk zetten. Neurotechnologie is onderdeel van een bredere ontwikkeling van technologieën die steeds dichter op en zelfs onder onze huid kruipen, en intieme data verzamelen. In de Rathenau Scan doen we aanbevelingen aan politici en beleidsmakers om publieke waarden te waarborgen bij de ontwikkeling en implementatie van neurotechnologie. We pleiten onder meer voor een beschermingsstrategie van neurodata op Europees niveau.’