Open Universiteit haalt Europees onderzoek naar gevolgen mijnbouwschade binnen

De Open Universiteit heeft het grote Europese onderzoeksproject EUMINDA (staat voor EUropean Mining Damage) binnengehaald. Dit project wordt uitgevoerd door een consortium onder leiding van de Open Universiteit. Het ontvangt hiervoor een subsidie van 2.3 miljoen euro van Interreg Europe. Het belangrijkste doel van EUMINDA is om beleid te ontwikkelen dat bijdraagt aan een eerlijke overgang voor regio’s die te maken hebben met de langdurige gevolgen van mijnbouwactiviteiten. De Open Universiteit gaat onderzoek doen naar de mijnregio in Limburg en legt met dit project de eerste bouwsteen voor een kenniseenheid binnen het Instituut Mens, Milieu en Mijnbouw Limburg (I3ML).

Sleutelrol Open Universiteit

De Open Universiteit speelt een sleutelrol binnen EUMINDA. Met haar unieke leerstoel Overheidsaansprakelijkheid en mijnbouwschade draagt zij bij aan het onderzoek binnen dit project. Leerstoelhouder Michiel Tjepkema: 'Het is fantastisch nieuws dat de Open Universiteit deze belangrijke subsidie heeft weten binnen te halen. Mijnbouwschade is immers geen fenomeen dat tot de Nederlandse grenzen beperkt blijft. Door te onderzoeken op welke manier beleidsmakers in andere landen omgaan met mijnbouwschade kunnen we mogelijk ook voor de regio Limburg waardevolle lessen uit het buitenland leren. Wanneer het I3ML gaat draaien, in elk geval vanaf 2026, is ook denkbaar dat Limburg zelf een voorbeeld kan worden voor een wijze van schadeafwikkeling die tegemoetkomt aan de werkelijke behoeften van gedupeerden.'

Zuid-Limburg: Van mijnbouwhart naar herstel

Decennialang was Zuid-Limburg het centrum van de Nederlandse steenkoolindustrie. De volledige stopzetting van de mijnbouw in 1965 leidde echter tot ernstige sociaaleconomische gevolgen, waaronder hoge werkloosheid en armoede. Vandaag de dag kampt de regio nog steeds met de gevolgen van mijnbouw. Als gevolg van stijgend mijnwater treedt mijnbouwschade op. Bewoners hebben momenteel geen eenvoudige juridische route om eerlijke compensatie voor deze schade te krijgen.

I3ML

In 2023 was de Open Universiteit samen met een regionale coalitie van gemeenten onder aanvoering van Heerlen, Provincie Limburg en enkele andere organisaties één van de initiatiefnemers voor het I3ML. Dit initiatief werd middels een bestuursakkoord door het Rijk omarmd. Het nieuwe beleid zorgt ervoor dat het ministerie de kosten dekt, ongeacht of deze kosten worden verhaald op de (rechtsopvolgers van) voormalige mijnbouwbedrijven. Daarnaast krijgt het I3ML een kenniseenheid, waarin de Open Universiteit het voortouw neemt. 

Rechtvaardig herstel in Mijnstreek

De Heerlense wethouder Casper Gelderblom, samen met Tjepkema I3ML-initiatiefnemer van het eerste uur en vertegenwoordiger van de 10 Limburgse mijngemeenten, juicht de ontwikkeling toe: 'Dit succes van de Open Universiteit is een grote bijdrage aan de regionale strijd voor rechtvaardigheid in de afhandeling van mijnschade en versterkt zij het kennisprofiel van onze stad en regio. Met dit grote onderzoeksproject levert de regio bovendien versneld haar bijdrage aan het I3ML. Nu is het aan het Rijk om dit voorbeeld te volgen en ervoor te zorgen dat mijnschadegevallen snel in behandeling worden genomen. Want dat staat centraal: rechtvaardig herstel in de Mijnstreek, die al veel te lang kampt met de gevolgen van mijnschade.'

Verbeteren beleidsinstrument

Binnen EUMINDA ligt de focus van de Open Universiteit op het verder verbeteren van het beleidsinstrument door een functioneler en gebruiksvriendelijker juridisch kader te ontwikkelen. Dit omvat: het vaststellen van het recht op compensatie voor langdurige mijnbouwschade en -erfenissen, het administreren van compensatie voor burgers en het herstel van langdurige mijnbouwschade.

Hoewel er al een specifiek regionaal onderdeel van het beleidsinstrument voor Limburg is, wordt verwacht dat er de komende jaren aanzienlijk meer claims zullen worden ingediend. Het herzien van het huidige beleidsinstrument en het verder verfijnen van de regionale specialisatie stelt het ministerie van Economische Zaken in staat deze claims efficiënter af te handelen.

Internationaal consortium en regionale partners

EUMINDA wordt uitgevoerd door een consortium van kennisinstellingen en overheden uit zeven landen: Nederland, Finland, Polen, Tsjechië, Roemenië, Spanje en Noord-Macedonië. Voor Zuid-Limburg zijn de belangrijkste partners de Provincie Limburg, Staatstoezicht op de Mijnen, Stichting Calamiteitenfonds Mijn(water)schade en de gemeenten Heerlen, Sittard-Geleen, Kerkrade, Brunssum, Beek en Stein. Deze samenwerking maakt het mogelijk om zowel regionale als internationale kennis en ervaringen te benutten bij het aanpakken van mijnbouw gerelateerde uitdagingen. EUMINDA zal capaciteiten opbouwen bij beleidsmakers en belanghebbenden, zodat mijnbouwschade efficiënter en rechtvaardiger kan worden aangepakt.