Europees Parlement: kernwaarden en democratie beschermen ondanks noodtoestand

Het is van groot belang dat de vrijheden en democratie in de Europese Unie niet in gevaar komen door de noodmaatregelen die lidstaten hebben genomen vanwege Covid-19. Dat heeft het Europarlement vrijdag in een resolutie aangegeven. Het parlement wil dat de Europese kernwaarden gewaarborgd blijven en dat de noodtoestand waar het kan wordt opgeheven. Het verbod op demonstraties mag niet misbruikt worden om controversiële maatregelen door te voeren en de noodmaatregelen moeten altijd onderworpen worden aan democratisch toezicht.

Sinds het uitbreken van de coronacrisis hebben verschillende EU-lidstaten uitzonderlijke maatregelen getroffen om tegen het virus te kunnen vechten. Het uitvaardigen van een demonstratieverbod en het inperken van de bewegingsvrijheid van burgers behoren daartoe. Ook is een in een aantal landen de noodtoestand uitgeroepen om te kunnen doorpakken tegen corona. Hoewel de maatregelen geregeld helpen, ziet het Europees Parlement ook dat er lidstaten zijn die ze aanwenden om de democratie en vrijheid opzij te schuiven. Daarom is er vrijdag een voorstel aangenomen die landen oproept om een einde te maken aan noodmaatregelen waar mogelijk.

In de resolutie wijst het Europarlement op noodbevoegdheden die een ‘risico van machtsmisbruik’ vormen. Deze maatregelen moeten noodzakelijk, proportioneel en tijdelijk van aard zijn wanneer ze effect hebben op de democratie, rechtsstaat en grondrechten. Verder moeten nationale overheden ‘de noodbevoegdheden niet te misbruiken om wetgeving door te voeren die geen verband houdt met de aanpak van de Covid-19-gezondheidscrisis’. Lidstaten moeten een einde maken aan de noodtoestand als dat kan en zorgen voor passende parlementaire en gerechtelijke controle. In Bulgarije wordt momenteel de kieswet aangepast in de coronatijd. Het Europarlement wil voorkomen dat dit gebruikt wordt voor verkeerde doeleinden. Het recht op vrije en eerlijke verkiezingen moet blijven gehandhaafd, aldus de Europarlementariërs.

In Polen loopt momenteel een debat over het afschaffen van het recht op abortus. Demonstranten en tegenstanders daarvan mochten niet bijeenkomen in het kader van corona. Het Europarlement stelt nu dat lidstaten zich moeten onthouden van onnodige beperkingen van de vrijheid van vergadering, om daarmee demonstraties tegen controversiële maatregelen te verbieden. Tevens moeten landen terughoudend te zijn met het inperken van de bewegingsvrijheid van burgers, in het bijzonder rond het recht op het gezinsleven, aldus het parlement.

Limburgse CDA-Europarlementariër Jeroen Lenaers kijkt er zo tegenaan: ‘De rechtsstaat is geen obstakel naar een effectieve aanpak van een pandemie, het is een basisvoorwaarde om dat op een inclusieve, democratische en proportionele manier aan te pakken. Het is juist in tijden van crisis dat mensen en dus ook machtshebbers hun ware aard laten zien. Dus we moeten als EU heel duidelijk maken dat aan de rechtsstaat niet te tornen valt.’ Zijn collega Marcel de Graaf (PVV) heeft kritiek. ‘De EU moet zich niet bemoeien met Covid-19. Het fonds hiervoor is weer een nieuwe manier van de EU om geld van het noorden naar het zuiden te pompen. In plaats daarvan kan de EU beter de nationale grenzen herstellen en migranten buiten houden.’