Als wetenschap politiek wordt, daalt het vertrouwen van burgers

Ondanks hun verschillende achtergronden en opvattingen, hebben burgers een gedeelde behoefte aan betrouwbare wetenschap – zeker als die wordt gebruikt als basis voor overheidsbeleid. Zodra de scheidslijn tussen wetenschap en politiek vervaagt, daalt het vertrouwen van burgers. Dit blijkt uit nieuw onderzoek van het Rathenau Instituut.

Alle burgers stellen voorwaarden aan hun vertrouwen. Wetenschappers moeten niet op de stoel van de politiek gaan zitten. En politici moeten duidelijk maken dat zij verschillende belangen tegen elkaar afwegen en zich niet uitsluitend baseren op wetenschap. 

Burgers zijn het erover eens dat de overheid geen druk mag uitoefenen om resultaten of conclusies van wetenschappelijk onderzoek aan te passen. Onafhankelijkheid vinden ze belangrijk. Maar ze zien ook in, dat het waardevol kan zijn als de overheid meedenkt over bijvoorbeeld de vraagstelling of de onderzoeksmethode. Wetenschappers en de overheid, als opdrachtgever, moeten dus balanceren tussen onafhankelijkheid en betrokkenheid. Transparantie is een sleutelbegrip. Wetenschappers moeten in begrijpelijke taal spreken, meer duidelijkheid geven over de wetenschappelijke onzekerheden en beperkingen van een onderzoek, en uitleggen waarom er voor bepaalde methoden gekozen is.

Sinds 2012 meet het Rathenau Instituut elke drie jaar het vertrouwen van burgers in de wetenschap. Eerder bleek al dat burgers een relatief hoog vertrouwen hebben in de wetenschap, maar dat wetenschap in opdracht van de overheid minder wordt vertrouwd. Het nu verschenen rapport Vertrouwde wetenschap. Een kwalitatieve studie naar het publieke vertrouwen in wetenschap en opdrachtonderzoek helpt om te begrijpen onder welke voorwaarden het vertrouwen van burgers behouden blijft in wetenschap en beleid. Het Rathenau Instituut sprak met verschillende groepen burgers met een representatief profiel, die zowel veel als weinig vertrouwen in de wetenschap hebben, met jong en oud, zowel praktisch als theoretisch geschoold. De argumenten die al deze mensen gebruikten in de focusgroepen verschilden nauwelijks van elkaar.

Directeur Melanie Peters: “Burgers stellen duidelijke voorwaarden aan wetenschap als die gebruikt wordt voor overheidsbeleid. Ze willen dat politici zich laten informeren door wetenschappelijke kennis, maar willen niet dat wetenschappers en politici zich te veel met elkaars werk bemoeien. Dit biedt hoop dat het vertrouwen van burgers in de wetenschap te herstellen en te bestendigen is, ook wanneer onderzoek in opdracht van de overheid wordt uitgevoerd.”