Oratie: 'Het recht is te belangrijk om aan juristen over te laten'

Moderne rechtspraak kan niet zonder empirisch onderzoek. Rechtenstudenten worden vooral opgeleid in de juridische vakken en komen te weinig in aanraking met empirisch onderzoek, stelt hoogleraar Marijke Malsch. In de huidige digitaliserende en globaliserende wereld is kennis van verschillende disciplines echter heel belangrijk om tot een goede rechtspleging te komen. Het werk van de jurist omvat namelijk veel méér dan het toepassen van wetten en regels. Op 11 oktober 2019 om 16.00 uur spreekt Marijke Malsch haar oratie uit met de titel ‘Het recht is te belangrijk om aan juristen over te laten’. Hierin roept zij op tot het bevorderen en stimuleren van empirisch onderzoek in de opleiding van juristen en in de rechtspraktijk. Aan de oratie gaat een symposium vooraf, met als thema ‘Wat leert de jurist van empirisch onderzoek? 

Rechterlijke dwaling

Nederland heeft een sterk professioneel rechtssysteem. De juridische opleidingen zijn ingericht op de voorgeschreven vakken, zodat studenten vooral veel normatieve kennis opdoen. Die opleiding laat weinig ruimte over om vakgebied-overstijgende kennis op te doen, bijvoorbeeld over criminologie, rechtssociologie en -psychologie. ‘Een aantal rechterlijke dwalingen in binnen- en buitenland laat zien dat juristen soms te veel vertrouwen in de politie en in deskundigenrapportages hebben. Zij zijn niet altijd op de hoogte van de risico’s van bepaalde verhoormethoden, of van bepaald bewijs,’ legt Marijke Malsch uit. ‘Meer kennis van empirisch onderzoek en meer scholing in andere disciplines kan helpen om rechterlijke dwalingen te voorkomen, omdat het kan leiden tot een kritischer beoordeling over wat andere disciplines of professionals te bieden hebben.’

Onderzoek naar de rechtspraktijk

Het onderzoeksgebied van de Empirical Legal Studies richt zich op een drietal terreinen die met elkaar vervlochten zijn: de werking van het recht in de praktijk, de effecten van het recht en de vooronderstellingen waarop het recht berust. ‘De rechtspraktijk gaat er bijvoorbeeld vanuit dat een proces-verbaal volledig en correct is, maar onderzoek heeft laten zien dat in processen-verbaal slechts een kwart van wat er gezegd is gedocumenteerd wordt. Druk die op een verdachte wordt uitgeoefend, blijkt vaak niet uit het proces-verbaal, terwijl die druk een risico vormt voor valse bekentenissen. En van DNA wordt altijd gezegd dat het hard bewijs is. Maar door nieuwe technieken is er steeds minder lichaamsmateriaal nodig om een DNA-profiel te krijgen. Je krijgt dan wel nogal onduidelijke profielen. DNA-deskundigen beoordelen die profielen heel verschillend, zo is uit empirisch onderzoek gebleken. DNA is dus lang niet altijd hard bewijs. Juristen zouden dit moeten weten en er in hun praktijk rekening mee moeten houden.

Breed opgeleide juristen 

‘Er wordt steeds vaker gepleit voor breed opgeleide juristen, met kennis van empirisch onderzoek, interdisciplinaire vaardigheden en inzicht in sociale verhoudingen.’ Marijke Malsch wil daarom nagaan hoe andere landen hun juridische opleiding inrichten. In de Verenigde Staten bijvoorbeeld is het veel gebruikelijker dat juristen ook onderwijs in ander disciplines krijgen. ‘Als we daar meer over weten kan dat helpen om goede vormen hiervoor in Nederland te vinden.’  

Over Marijke Malsch

Marijke Malsch bekleedt de leerstoel Empirical Legal Studies bij de Open Universiteit. Zij combineert deze functie met onderzoek aan het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving, het NSCR, in Amsterdam. Ze heeft ook ervaring als rechter-plaatsvervanger, in de rechtbank Noord-Holland en het hof ’s-Hertogenbosch. Marijke Malsch spreekt haar inaugurele rede ‘Het recht is te belangrijk om aan juristen over te laten’ uit op 11 oktober aan de Open Universiteit.