Promotie: Tool ontwikkeld om vraaggestuurd leren te ondersteunen

Waarom is een paashaas hol? Hoeveel water is er nodig om Nederland te laten onderlopen? Leerlingen op de basisschool vragen zich van alles af. Maar vreemd genoeg stellen ze weinig vragen in de klas. Dat is jammer, want als je leerlingen zelf leervragen laat stellen en die laat onderzoeken, kunnen ze zich breed ontwikkelen. Promovendus Harry Stokhof ontwikkelde een tool voor leerkrachten om het gesprek in de klas aan te jagen zodat leerlingen leervragen gaan bedenken en onderzoeken. Mindmapping speelt daarbij een belangrijke rol. Stokhof, promovendus bij het Welten-instituut en docent-onderzoeker bij de lerarenopleiding van de HAN, verdedigt zijn proefschrift op 1 juni 2108 bij de Open Universiteit in Heerlen.

Beroep doen op nieuwsgierigheid

Vraaggestuurd leren is een hot item in onderwijsland. Iedereen wil een beroep doen op de nieuwsgierigheid van leerlingen. Maar vraaggestuurd leren is voor leerkrachten een flinke uitdaging. Hoe roep je vragen op die leerlingen uitdagen tot leren? En hoe verbind je die met onderwijsdoelen? Stokhof heeft een scenario ontwikkeld waarbij leerkrachten met behulp van mindmaps leerlingen kunnen stimuleren om leervragen te bedenken. Voor aanvang van een les maakt de leerkracht een expertmindmap waarin de belangrijkste begrippen zijn benoemd. De leerlingen maken met de hele klas of in groepjes een klassenmindmap. Die klassenmindmap dient als startpunt voor het bedenken van vragen en het zoeken naar antwoorden. Met de antwoorden vullen leerlingen de mindmap aan, waarbij ze steeds samen evalueren of nu alle vragen voldoende zijn beantwoord. Om de individuele resultaten te volgen kan de leerkracht eventueel ook individuele mindmaps laten maken. 

80% van de leerkrachten blijft het scenario gebruiken

Stokhof heeft het scenario uitgetest met leerkrachten in het basisonderwijs. Uit observaties, interviews en leerlingmaterialen blijkt dat de leerlingen enthousiast zijn over deze manier van leren. Bovendien blijkt dat ze aan de hand van de klassenmindmap makkelijker relevante leervragen bedenken over alle kernbegrippen en beter in staat zijn om hierover nieuwe kennis te vergaren. Ze kunnen de gevonden antwoorden beter zichtbaar maken én uitwisselen via klassenmindmap. En dankzij de mindmaps kunnen zij bovendien nieuwe kennis beter structureren dan bij aanvang van de les(sen). Ruim 80% van de leerkrachten die bij de experimenten betrokken waren geeft aan dat ze het scenario in de toekomst zullen blijven gebruiken. Ongeveer 55% van de leerkrachten ziet daarbij mogelijkheden om het scenario nog verder naar hun hand te zetten.

Harry Stokhof (Amsterdam 1965) verdedigt zijn proefschrift Teacher Guidance of Effective Student Questioning: Design and evaluation of a principle-based scenario for teacher guidance op vrijdag 1 juni 2018 om 16.00 uur bij de Open Universiteit in Heerlen. Promotores zijn prof. dr. Rob Martens en prof. dr. Theo Bastiaens van de Open Universiteit. Co-promotor is dr. Bregje de Vries van de Vrije Universiteit Amsterdam.

Over Harry Stokhof

Harry Stokhof (Amsterdam 1965) studeerde geschiedenis, moderne Aziatische geschiedenis, filosofie en Chinese taal aan de universiteiten van Groningen, Amsterdam en Leiden. In 1990 vertrok hij naar China om daar zijn studies verder te zetten. Na diverse omzwervingen op de arbeidsmarkt begon hij in 1993 de versnelde Montessori pabo om in 1995 aan de slag te gaan als leerkracht in het basisonderwijs (Montessori). Als leerkracht experimenteerde hij in de klas, in samenspraak met collega’s en onderzoekers van HAN Nijmegen, om te komen tot uitdagendere vormen van wereldoriëntatieonderwijs met behulp van ICT. In 2005 trad hij in dienst als lerarenopleider en als junior onderzoeker bij het Centre of Expertise for Teaching and Learning van de HAN. In 2011 ontving hij een beurs van 70.000 euro van Kennisnet voor onderzoek naar de mogelijkheden van digitaal mindmappen voor leraarbegeleiding. In hetzelfde jaar stelde HAN hem in de gelegenheid om promotieonderzoek te gaan doen bij de Open Universiteit. In 2014 werd hij uitgeroepen tot “HAN Researcher of the Year” en in 2016 ontving hij tijdens de Conference of the European Association for Practitioner Research on Improving Learning in Porto, de prijs voor het beste “Research and Practice Project”.