Oratie: hoogleraar waarschuwt voor falend overheidsbeleid

De bescherming van natuur en milieu in Nederland is in toenemende mate afhankelijk geworden van juridische procedures. Volgens Raoul Beunen, hoogleraar Environmental Governance aan de Open Universiteit, is de groeiende rol van de rechter een symptoom van een dieperliggend probleem: de overheid slaagt er niet in om haar duurzaamheidsdoelen daadwerkelijk waar te maken.

Op donderdag 10 april 2025 om 16.00 uur spreekt hij zijn oratie: 'Tussen retoriek en realiteit. Hoe komen we tot een succesvolle strategie voor verduurzaming van onze leefomgeving?' uit. De oratie is live te volgen via ou.nl/live.

Van mooie woorden naar rechtszaken

Beunen analyseert de kloof tussen ambitieuze duurzaamheidsretoriek en de weerbarstige praktijk van beleidsuitvoering. Aan de hand van voorbeelden als de stikstofcrisis en Natura 2000 toont hij aan hoe juridische procedures steeds vaker nodig zijn om overheden te dwingen hun wettelijke verplichtingen na te komen. 'Als effectief beleid van de overheid uitblijft, voelen burgers en maatschappelijke organisaties zich genoodzaakt om naar de rechter te stappen' stelt Beunen.

Als gevolg van die rechtszaken komt de nadruk steeds meer bij de juridische aspecten te liggen en raken de onderliggende biodiversiteitsdoelen uit beeld. Daarnaast richten overheden zich steeds vaker op het minimaliseren van ambities en wettelijke verplichtingen en proberen ze het burgers en maatschappelijke organisaties moeilijker te maken om op te komen voor natuur, milieu en gezondheid. Het falend overheidsbeleid ondermijnt op die manier het vertrouwen in het bestuur en het zet ook het functioneren van de rechtsstaat onder druk.

Collectieve actie

Tegelijkertijd zijn er steeds meer burgers, boeren en maatschappelijke organisaties die zelf aan de slag gaan met verduurzaming en bijvoorbeeld het herstellen van biodiversiteit. Zij lopen daarbij tegen tal van uitdagingen aan, onder meer barrières die volgen uit het huidige overheidsbeleid. Deze vormen van collectieve actie verdienen volgens Beunen meer steun, ook vanuit het wetenschappelijk onderzoek. Dat onderzoek kan helpen bij het ontwikkelen van effectieve strategieën voor verduurzaming.

De hoogleraar roept op tot vernieuwing van beleid en praktijk waarin wetgeving, ecologische kennis én maatschappelijke betrokkenheid op gelijkwaardige wijze worden meegewogen. Hij pleit daarnaast voor een meer holistische benadering van milieugovernance en voor wetenschappelijk onderzoek dat direct bijdraagt aan concrete maatschappelijke oplossingen.

Over Raoul Beunen

Prof. dr. ir. Raoul Beunen (Boxmeer, 1975) is sinds 1 februari 2024 hoogleraar Environmental Governance aan de Open Universiteit. Hij studeerde Landinrichtingswetenschappen aan Wageningen University en promoveerde in 2010 op onderzoek naar de implementatie van de Europese Vogel- en Habitatrichtlijnen. Hij ging vervolgens aan de slag als universitair docent bij dezelfde universiteit. In 2014 begon hij als universitair docent bij de Open Universiteit, sinds 2018 als universitair hoofddocent.

Zijn onderzoek richt zich op de ontwikkelingen in omgevings- en milieubeleid en de consequenties daarvan voor de kwaliteit van de leefomgeving. Speciale aandacht gaat daarbij uit naar het natuurbeleid, ruimtelijke ordening en verschillende vormen van strategie en samenwerking. In de media verschijnt Beunen veelvuldig als deskundige op het gebied van stikstofproblematiek en natuurbescherming in Nederland.