Promotie: Dankbaarheid als bouwsteen van levensvreugde?

Maakt dankbaarheid de mens echt gelukkiger? Neemt ons zelfvertrouwen toe naarmate we meer dankbaarheid voelen en uiten? Promovendus Lilian Jans-Beken deed onderzoek ernaar en kwam tot de conclusie dat dankbaarheid op korte en middellange termijn samenhangt met welbevinden en positieve emoties. Ook het uiten van dankbaarheid door individuen en professionals, kan bijdragen aan meer levenstevredenheid en veerkracht in moeilijke situaties. Lilian Jans-Beken verdedigt haar proefschrift op woensdag 14 maart 2018 bij de Open Universiteit in Heerlen. 

Al sinds de klassieke tijd, wordt dankbaarheid in alle religies en levensovertuigingen gezien als een belangrijke eigenschap om een goed leven te leiden. Dankbaarheid zou belangrijk zijn voor ons als individu, voor onze onderlinge relaties en de maatschappij als geheel. Geïnspireerd door deze oudheidkundige opvattingen, onderzocht Lilian Jans-Beken of deze aannames ook wetenschappelijk te onderschrijven zijn: ‘Mijn hoofdvraag was wat de relatie is tussen dankbaarheid, psychische klachten en welbevinden, zowel op het niveau van het dagelijkse leven als gedurende een aantal maanden. Hierbij heb ik onderscheid gemaakt tussen dankbaarheid als een karaktertrek en dankbaarheid als een emotie.’

Online metingen

Het onderzoek vond plaats onder volwassen Nederlandssprekende mannen en vrouwen met leeftijden variërend van 18 tot 80 jaar. Voor het onderzoek naar de karaktertrek dankbaarheid kregen deelnemers een online vragenlijst die ze gedurende een aantal maanden vier keer invulden. Het meten van de emotie dankbaarheid werd uitgevoerd met een app op de smartphone die 7 dagen op een rij 10 keer per dag op een willekeurig moment een signaal gaf. Via de app werd steeds een aantal korte vragen gesteld over onder andere dankbaarheid en positieve en negatieve emoties. 

Dankbaarheid en opleidingsniveau 

‘Uit het onderzoek kwam naar voren dat het hebben van een dankbare karaktertrek en het ervaren van de dankbare emotie samenhangt met gevoelens van welbevinden’, aldus Jans-Beken, ‘en dat zelfs in aanwezigheid van negatieve emoties. Oudere mensen scoren bovendien hoger op de karaktertrek dankbaarheid. Ook het opleidingsniveau liet een positieve samenhang zien met de karaktertrek dankbaarheid; hoger opgeleide mensen rapporteerden een hoger niveau dan lager opgeleide mensen. Echter, hoger opgeleide mensen scoorden juist lager op de emotie dankbaarheid dan lager opgeleide mensen. ‘

Dankbaarheid uiten kan welzijn verbeteren

De resultaten suggereren dat dankbaarheid een positieve rol lijkt te spelen in positieve gezondheid, met name op de gebieden van kwaliteit van leven en sociale relaties, zo blijkt uit aanvullend literatuuronderzoek van Jans-Beken. Zowel de emotie dankbaarheid als de karaktertrek dankbaarheid hangen positief samen met kwaliteit van leven, geluk en levenstevredenheid, maar ook met sociale betrokkenheid en de kwaliteit van relaties.  Het uiten van dankbaarheid kan een bijdrage leveren aan het verbeteren van welzijn; mogelijk kan dankbaarheid ook ondersteunen bij het verminderen van psychische klachten, hoewel de literatuur op dit gebied grilliger is. ‘Het laat zien hoe belangrijk het is dat onderzoekers en de mensen in de praktijk dankbaarheid uiten en waarderen. Het ondersteunt gezonde mensen om veerkrachtiger te zijn in moeilijke tijden en kan aanvullend werken voor het verminderen van problemen’, aldus Jans-Beken.  

Lilian Jans-Beken verdedigt op 14 maart a.s. om 13.30 uur bij de Open Universiteit in Heerlen haar proefschrift met als titel: ’Appreciating Gratitude: New perspectives on the gratitude-mental health connection’. 

Promotores zijn: prof. dr. E.H.S. Lechner en prof. dr. N.E. Jacobs, beiden Open Universiteit. Co-promotor is dr. J.J.E. Lataster, Open Universiteit.