Eerste Ella Vogelaar Lezing over burgerinitiatieven als partners voor een zwakke overheid

Thema Ella Vogelaar lezing Steven de Waal:

Eerste Ella Vogelaar Lezing over burgerinitiatieven als partners voor een zwakke overheid 

Steven de Waal houdt op 25 juni in Amersfoort de eerste Ella Vogelaar Lezing op het ‘We doen het samen!’-Festival, dat speciaal gericht is op burgerinitiatieven.

In zijn lezing staat de vraag centraal of de groeiende groep actieve burgers de aanpak van de grote transities zal veranderen en een antwoord kan zijn op wat De Waal ziet als falen van de overheid in de aanpak van die grote publieke vraagstukken door de gebrekkige ruimte die zij maakt voor burgers.

De burgerinitiatieven groeien nu en tonen de toenemende burgerkracht in buurten en wijken en ook binnen domeinen en netwerken daarbuiten, mede door de nieuwe ICT-en mediatechnologie (‘the disruptive power of citizens’, De Waal, 2018).

Zijn die burgerschapsbewegingen van onderaf een serieuze oplossing voor de grote publieke problemen zoals de klimaat- en energiecrisis, het stikstofprobleem en het vastlopen van zorg- en onderwijssystemen, en hoe komt die burgerkracht dan het beste tot zijn recht?

Connectie met Ella Vogelaar

Ella Vogelaar werd bekend door haar beleid voor de krachtwijken in ons land. Het ging haar vooral om het opkomen voor kwetsbaren in zwakke en zogenoemde moeilijke wijken en goede huisvesting. Ze koos niet alleen voor overheidsbeleid, maar ook voor stimuleren van en inzet op eigen solidaire gemeenschapskracht.

Haar visie wordt nu praktisch vertaald door de Ella Vogelaar Academie die methodes en aanpakkennis ontwikkelt en deelt met burgers en bestuurders die het concept van gemeenschapskracht willen toepassen en laten groeien. Steven de Waal is voorzitter van de programmacommissie van deze academie

Hij promoveerde op een studie naar maatschappelijk leiders die maatschappelijke impact hebben gerealiseerd en een achtergrond hadden vanuit bedrijfsleven, maatschappelijke ondernemingen en actief burgerschap.  

Weerstand vanuit oude bestuurscultuur

In zijn lezing op 25 juni zal Steven de Waal zijn licht laten schijnen op patronen en actuele trends in houding en gedrag van de overheid, en op de nieuwe mogelijkheden en interventies van burgers om meer kracht te ontwikkelen en de betekenis en effectiviteit van eigen initiatieven te vergroten. Het gaat ook om macht die beschikbaar is door ict- en mediatechnologie en het snelgroeiende aanbod van data-tools.

Een betere informatiepositie van burgers heeft gevolgen voor de relatie met de overheid. De Waal ziet niet dat de overheid daar voldoende rekening mee houdt, of op anticipeert. De overheid lijkt erg met zichzelf bezig. Politiek met onderlinge randgevechten, en als administratief verantwoordelijke overheid met het zoeken naar korte termijn oplossingen - en schuldigen buiten de overheid - voor het voortdurend falen. Voorbeelden zijn de stagnatie in de bouw van woningen, de affaires bij belastingen en toeslagen, de administratieve lastendruk die sectoren verlamt enzovoorts. Ondertussen houden bestuurders bij de overheid vast aan hun pretentie van een monopolie op de publieke zaak. Ze werken hard aan beeldvorming om die illusie van macht te behouden en zo te veel hun organisatie en positie veilig te stellen.

Daaronder valt weliswaar ook het onderkennen van de nieuwe macht van burgers. De overheid doet dit officieel door termen te gebruiken als ‘burger centraal’, ‘burgerperspectief’ en ‘participatie’, wat echter vaak alleen retoriek is. Het leidt dan ook niet tot wezenlijke aanpassingen van beleid of bestuurlijke cultuur, laat staan tot concrete maatregelen die de burger echt helpen en centraal zetten. ‘Polderpaternalisme’ is de term die Steven de Waal hiervoor ijkte (De Waal, 2015). Deze aanpak heet democratisch, maar wordt strak in kleine circuits georganiseerd met inschakeling van bestuurlijke elites.

Slimme tactieken vanuit burgermacht

De Waal zal in zijn lezing ingaan op de vraag welke andere wegen er zijn om de relatie overheid en burger beter en effectiever in te vullen. Daarbij stelt hij als grootste probleem de weerstand bij bestaande politieke en publieke instituten. Voor verandering is een nieuwe attitude en ander gedrag bij deze instituten nodig, uitmondend in echt een andere cultuur. Tot het zover is, is het voor actieve burgers belangrijk hun eigen strategie aan te scherpen, naar erkenning, ruimte voor handelingsperspectief en macht om die burgerkracht effectief in te zetten.

Hoe on-Nederlands ook: het is uiteindelijk een gevecht om de macht voor de publieke zaak, dan kunnen burgers die strijd dus het beste zo slim mogelijk leveren.