Bereikbaarheidsbeleid teveel gericht op uitbreiding infrastructuur

10 februari 2021 – In het bereikbaarheidsbeleid ligt de focus te eenzijdig op het wegnemen van verkeerskundige knelpunten en op investeringen in projecten voor nieuwe infrastructuur. Andere oplossingen, zoals spreiding van verkeer gedurende de dag, digitale alternatieven of slim verstedelijkingsbeleid, zouden zwaarder mee moeten wegen in de keuzes om de bereikbaarheid te verbeteren. Kabinet en Kamer kunnen daarbij actiever inspelen op de maatschappelijke trends en technologische ontwikkelingen die andere oplossingen mogelijk maken. Dit concludeert de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) in zijn advies ‘Naar een integraal bereikbaarheidsbeleid’ dat op verzoek van de Tweede Kamer is opgesteld. Kamerlid Rutger Schonis (D66) nam het advies op 10 februari 2021 namens de Tweede Kamer in ontvangst.

Het potentieel van andere bereikbaarheidsoplossingen wordt onderbenut

Niet-infrastructurele oplossingen om de bereikbaarheid te verbeteren, zoals thuiswerken of spreiding van verkeer gedurende de dag, zijn al langer onderdeel van het bereikbaarheidsbeleid. Maar het gaat vaak om tijdelijke programma’s en pilots. Sommige niet-infrastructurele oplossingen liggen politiek of maatschappelijk bovendien zo gevoelig dat ze niet eens worden betrokken in de afweging. De focus van het overheidsbeleid blijft daardoor nog te vaak gericht op de aanleg van nieuwe of de uitbreiding van bestaande infrastructuur. De Rli pleit er voor om alle beleidsalternatieven volwaardig en nevengeschikt mee te wegen bij het maken van beleidskeuzes.

Dat geldt bijvoorbeeld voor digitale bereikbaarheid als alternatief voor fysieke verplaatsingen. Door de coronamaatregelen worden online thuiswerken en videovergaderen, maar bijvoorbeeld ook concerten of voorstellingen bijwonen via livestreams, in hoog tempo gemeengoed. Uit deze positieve, maar ook negatieve, ervaringen zijn lessen te leren die volgens de Rli in de komende kabinetsperiode versneld een plek in het bereikbaarheidsbeleid dienen te krijgen.

Brede welvaart als ijkpunt bij afwegingen in het bereikbaarheidsbeleid

De Rli pleit er ook voor om bij het bereikbaarheidsbeleid andere opgaven nadrukkelijker te betrekken. Opgaven op het gebied van klimaat, milieu, verstedelijking, veiligheid en sociale opgaven hebben impact op het bereikbaarheidsbeleid en andersom. Het vergroten van onze welvaart de in brede zin van het woord zou volgens de raad het ijkpunt moeten zijn om de juiste afwegingen te maken gedurende de gehele beleidscyclus, van visievorming tot uitvoering. Maatschappelijke kosten-batenanalyses zouden daarbij veel eerder en consistenter bij besluitvormingsprocessen moeten worden ingezet. De medio dit jaar te verschijnen analyse van de benodigde capaciteit van wegen, vaarwegen, spoorwegen en openbaar vervoer voor de lange termijn, dient recht te doen aan alle aspecten die uit het oogpunt van brede welvaart relevant zijn. Voorkomen moet bovendien worden dat deze analyse, zoals in het verleden het geval was, alleen maar een prioriteitenlijst voor infrastructurele oplossingen wordt.

Sleutelrol voor de Tweede Kamer

De Tweede Kamer heeft een belangrijke rol om ervoor te zorgen dat alle beleidsalternatieven volwaardig worden meegenomen in het bereikbaarheidsbeleid. In de Tweede Kamer ligt de nadruk in het debat en de besluitvorming echter nog vaak op afzonderlijke projecten. Als controleur van de regering zou de Kamer erop toe moeten zien dat gebruikte afwegingskaders en beslisinstrumenten voldoende zijn ingericht op het maken van integrale afwegingen. En de Kamer zou het kabinetsbeleid nadrukkelijker moeten beoordelen op verbindingen met ander relevant beleid (verstedelijking, digitalisering) en op samenwerking tussen departementen en bestuurslagen.