Onderzoeksrapport: Uitvoering beschut werk kent fors financieel tekort

Gemeenten ontvangen te weinig budget voor het invullen van beschut werk. Dit blijkt uit het onderzoek dat APE/Significant voor het Ministerie van SZW heeft uitgevoerd. De kosten per beschutte plek liggen fors hoger dan het geld dat gemeenten daarvoor van het Rijk ontvangen. Daardoor ontbreekt een prikkel voor de gemeenten om extra in te zetten op het invullen van beschutte werkplekken. ‘Werkzoekenden  én de samenleving worden tekort gedaan. Beschut werk biedt kwetsbare mensen inkomenszekerheid, een kans om zich te ontwikkelen en levert daarmee een belangrijke maatschappelijke meerwaarde op. Het is het daarom waard en noodzakelijk om hier als samenleving extra in te investeren!’, aldus Mohamed el Mokaddem, voorzitter van Cedris. 

€10.000 tekort per beschutte werkplek

Het onderzoek van APE/Significant toont aan dat beschut werk voor gemeenten een enorme kostenpost is. Gemiddeld moet een gemeente per beschutte werkplek bijna 10.000 euro bijleggen. Naarmate een gemeente meer beschutte werkplekken invult, nemen de tekorten dus toe. Dit verklaart waarom gemeenten terughoudend zijn met het invullen van beschutte werkplekken en tussen gemeenten hierin soms grote verschillen bestaan.

Financiering niet gebaseerd op alle kostenaspecten

Veel inwoners die van UWV een beschut werk advies krijgen, kunnen pas echt aan de slag na een intensief traject. Bij veel werkzoekenden moet vaak eerst andere problemen worden aangepakt, zoals schulden of psychische kwetsbaarheden. Pas als die geen belemmering meer vormen kan gericht worden ingezet op betaald werk, zoals een (beschutte) werkplek. Het onderzoek laat zien dat dergelijke kosten niet worden meegenomen in de financiering van beschut werk.

Beschut werk is geen verdienmodel

De onderzoekers pleiten voor een meer bedrijfsmatige uitvoering van beschut werk, zodat de arbeid van beschut werkenden een netto hogere opbrengst oplevert. Cedris zet vraagtekens bij deze aanbeveling in het rapport, juist omdat het gaat om inwoners met een zeer zwakke positie op de arbeidsmarkt. El Mokaddem: ‘Voor Cedris is beschut werk niet primair een verdienmodel om inkomsten te genereren, maar allereerst een vangnetvoorziening en ontwikkelinstrument voor wie het op dit moment op de arbeidsmarkt (nog) niet redt. Het gaat over vaak zeer kwetsbare werknemers. Het is een illusie om te denken dat het forse tekort op beschut werk door het verhogen van hun productie kan worden gedekt.’

Uitgangspunten voor verbetermaatregelen

Om te zorgen dat in de toekomst beschut werk overal in Nederland voldoende beschikbaar is en kan worden ingevuld is volgens Cedris het volgende nodig:

-        Zorg voor toekomstbestendige sociaal ontwikkelbedrijven

Het onderzoeksrapport laat zien dat sociaal ontwikkelbedrijven een cruciale rol vervullen in het bieden van extra ondersteuning aan inwoners die dat nodig hebben bij het vinden en behouden van werk. Dat geldt dus ook voor het organiseren van werkzaamheden in een beschutte omgeving. Het is daarom belangrijk dat deze infrastructuur ook in de toekomst overal in het land beschikbaar blijft. 

-        Voorkom ‘postcodeverschillen’

Elke gemeente biedt beschut werk aan iedere inwoner die dit nodig heeft. De UWV-beoordeling van wie is aangewezen op beschut werk, behoort over het hele land uniform te zijn. Het moet niet uitmaken waar je als werkzoekende woont of je aanspraak kunt maken op beschut werk. Dat is nu namelijk wel het geval. Niet de postcode, maar de ondersteuningsbehoefte hoort dus bepalend te zijn.

-        Kies voor een taakstelling met kostendekkende financiering

Gemeenten kunnen rekenen op kostendekkende financiering van beschut werk en zijn verplicht het geld hier ook aan te besteden. Zo wordt gegarandeerd dat elke gemeente een minimumaantal beschutte werkplekken invult.

-        Schaf de loonwaardemeting voor beschut werk af

De loonkostensubsidie die de uitvoerders van de beschutte werkplekken ontvangen wordt momenteel bepaald door de productie die een medewerker haalt, de zgn. loonwaarde. Cedris pleit er voor om de meting voor beschut werkenden af te schaffen en standaard uit te gaan van 70% loonkostensubsidie. In de praktijk is dat percentage vrijwel altijd nodig, zeker als daarbij ook rekening wordt gehouden met de noodzakelijke werkplekaanpassingen. Met die afschaffing besparen we bovendien op veel bureaucratie en onnodige kosten.

-        Hanteer een ondergrens bij beschut werk

De begeleidingsbehoefte bepaalt momenteel welke werkzoekenden, volgens UWV, zijn aangewezen op beschut werk. Dat leidt er regelmatig toe dat gemeenten beschut werk moeten organiseren voor inwoners die (nog) niet aan werk toe zijn en niet of nauwelijks over verdienvermogen beschikken. Daarom is volgens Cedris het instellen van een objectieve ondergrens wenselijk en moet dit voortaan in het advies van UWV worden meegenomen.

Concrete vervolgstappen

Cedris gaat, samen met haar leden, graag met het ministerie en de gemeenten aan de slag met de aanbevelingen van het onderzoek om meer mensen met een forse afstand tot de arbeidsmarkt aan de slag te helpen. Verbeteringen in de (rijks)financiering en in de lokale uitvoering van beschut werk kunnen eraan bijdragen dat iedereen een passende plek vindt!