Kabinet moet ruimtelijke verbouwing van Nederland sturen

23 november 2021 – Nederland staat voor grote maatschappelijke opgaven rond klimaat, energie, wonen, natuur en landbouw. Deze opgaven moeten alle ruimtelijk een plek krijgen. Daardoor zal ook het aanzien van Nederland flink veranderen. Om van deze grote verbouwing een succes te maken is meer richting van het kabinet nodig, en meer uitvoeringskracht bij provincies en gemeenten. Dit concludeert de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) in zijn advies ‘Geef richting, maak ruimte!’ dat vandaag is aangeboden aan de bewindspersonen van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), Economische Zaken en Klimaat (EZK), Infrastructuur en Waterstaat (IenW) en Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV).

Het kabinet heeft in de afgelopen twintig jaar minder gestuurd op de ruimtelijke ordening van Nederland dan daarvoor. Bovendien zijn provincies en gemeenten onvoldoende toegerust met kennis, financiën en capaciteit om grote ruimtelijke opgaven adequaat op te pakken. Een en ander is ontoereikend om de grote verbouwing die op Nederland afkomt, goed aan te pakken. De raad doet aanbevelingen om de tekortkomingen te verhelpen. 

Sterkere regierol Rijk met een NOVI-plus

Allereerst is een sterkere regierol van het Rijk nodig. De huidige Nationale Omgevingsvisie (NOVI) biedt daarvoor onvoldoende basis. Er moet een NOVI-plus komen met daarin een aantrekkelijk ruimtelijk toekomstperspectief voor Nederland. Daar is verbeeldingskracht van ontwerpers voor nodig. In zo’n NOVI-plus moeten nationale doelen en keuzes in hun onderlinge samenhang worden opgenomen, met ruimte voor regionale uitwerking. Daar hoort bij dat het Rijk vervolgens goed moet monitoren of de nationale doelen van het omgevingsbeleid ook worden behaald. Dit vraagt politiek rechtstreekse verantwoordelijkheid van een minister voor de portefeuille ruimtelijke ordening.

Grotere decentrale uitvoeringskracht

Provincies, regio’s en gemeenten hebben te weinig uitvoeringskracht als gevolg van kennistekort, capaciteitsgebrek en ontoereikende budgetten. Om dit op te lossen, moet het kabinet extra budget ter beschikking stellen aan deze overheden voor de uitvoering van nieuwe ruimtelijke opgaven, zoals de transitie naar een klimaatbestendige leefomgeving. Ook pleit de raad voor het ontschotten van bestaande rijksbudgetten voor opgaven die in de regio’s moeten worden uitgevoerd. Deze budgetten dienen per regio als één budget beschikbaar te komen. Tevens moet meer worden geïnvesteerd in kennisontwikkeling op regionaal niveau.

Neem burgerbetrokkenheid serieus

De grote (transitie)opgaven kunnen niet zonder steun en betrokkenheid van burgers. De raad adviseert daarom om nieuwe vormen van burgerbetrokkenheid te organiseren. Dat gaat in de eerste plaats om burgerdialogen op nationaal niveau over de urgentie en de doelen van de grote transitieopgaven. In de tweede plaats gaat het om participatie op regionale schaal, waarbij overheden, burgers, bedrijven en andere partijen samen mogelijke en wenselijke toekomstbeelden ontwerpen.