Verschillende opties mogelijk voor hervorming van het Stabiliteits- en Groeipact

De Afdeling advisering van de Raad van State heeft op verzoek van de Tweede Kamer de mogelijkheden in kaart gebracht voor het hervormen van het Europese Stabiliteits- en Groeipact (SGP). De Afdeling advisering noemt diverse hervormingsmogelijkheden, maar geen daarvan is het ‘ei van Columbus’. De politiek moet uiteindelijk de keuze maken, maar die keuzevrijheid is niet onbeperkt en zal overtuigend gemotiveerd moeten worden. En welke keuze ook gemaakt wordt, het is noodzakelijk om het Europese en nationale begrotingstoezicht te versterken. Dit staat in een zogenoemde voorlichting van de Afdeling advisering die op 17 februari 2022 is gepubliceerd.

Aanleiding voor de voorlichting

Het SGP stelt veel en complexe regels waaraan de begrotingen van de EU-lidstaten moeten voldoen. Bekend zijn onder meer de norm over het begrotingstekort (maximaal 3% van het bbp) en de omvang van de staatsschuld (maximaal 60% van het bbp). De Tweede Kamer heeft voorlichting aan de Afdeling advisering gevraagd, omdat in Europa op dit moment wordt gesproken over de toekomst van het SGP. De verwachting is dat de Europese Commissie deze zomer met de eerste voorstellen komt om het SGP te hervormen. Met het oog daarop en om het Nederlandse standpunt te bepalen, heeft de Tweede Kamer de Afdeling advisering gevraagd om:

(1) de relevante hervormingsopties van het SGP in kaart te brengen,

(2) de voor- en nadelen daarvan te schetsen en

(3) in te gaan op de gevolgen daarvan voor de Europese regelgeving.

Er is geen ‘ei van Columbus’

De Afdeling advisering noemt in de voorlichting verschillende hervormingsmogelijkheden, zowel voor de begrotingsnormen zelf als voor de wijze waarop deze kunnen worden gehandhaafd. Niet één hervormingsoptie is het ‘ei van Columbus’, dat alle andere opties overbodig zou maken. Alle hervormingsopties kennen voor- en nadelen en zij moeten in samenhang worden bekeken. De politiek moet uiteindelijk de keuze maken, maar deze keuzevrijheid is niet onbeperkt, aldus de Afdeling advisering. Welke keuze ook wordt gemaakt, het is om economische en juridische redenen belangrijk dat deze overtuigend wordt beargumenteerd. De hervorming moet bijdragen aan de doelstellingen van het SGP: evenwichtige economische groei en houdbare overheidsfinanciën.

Versterken van begrotingstoezicht

Het is in ieder geval belangrijk dat het begrotingstoezicht wordt versterkt. Een separaat onderdeel van de Europese Commissie zou de ramingen en de toetsing aan de begrotingsnormen kunnen uitvoeren. Hierdoor wordt de onafhankelijkheid van de ramingen en toetsing op Europees niveau versterkt. Verder zou de positie van nationale begrotingsautoriteiten verstevigd kunnen worden door het invoeren van minimumeisen. Ook pleit de Afdeling advisering voor het vereenvoudigen van het juridische ‘bouwwerk’ dat door de jaren is ontstaan.

Hervormen kost tijd

Afhankelijk van de inhoud zal het hervormingspakket verschillende (Europese) wetgevingstrajecten vergen. Dat kost veel tijd. Er zal (unanieme) politieke overeenstemming moeten worden bereikt binnen de Europese Unie. Hierbij moeten de nationale parlementen van de lidstaten betrokken zijn. De Tweede en de Eerste Kamer hebben hierin een rol. Niet alleen als controleur van de Nederlandse regering, maar nadrukkelijk ook als ‘Unierechtelijk medewetgever’. Daarom moeten regering en parlement op tijd afspraken maken over het proces van totstandkoming van de Nederlandse standpunten.