Meer regie nodig op regisseurs van onze genen

In onderzoeksbeleid moet meer aandacht komen voor technologie waarmee het besturingssysteem van ons DNA wordt aangepast. Dit ‘epigenetisch bewerken’ roept namelijk urgente maatschappelijke vragen op die nu onderbelicht blijven. Dit stelt het Rathenau Instituut vandaag in het rapport Regie over onze genen. 

Het besturingssysteem van DNA (epigenoom) bepaalt welke genen, wanneer en in welke mate actief worden. Planten, bacteriën, dieren en mensen hebben zo’n besturingssysteem. Het zorgt er bijvoorbeeld voor dat een spiercel andere eigenschappen heeft dan een zenuwcel, hoewel ze hetzelfde DNA hebben.

Dankzij technologie die verwant is aan DNA-knipper CrisprCas, kunnen wetenschappers dit besturingssysteem steeds gerichter en preciezer aanpassen. Dit levert nieuwe mogelijkheden op om cellen een wenselijke richting op te sturen, door het activeren of juist remmen van specifieke genen. 

Het Rathenau Instituut onderzocht hoe ver deze technologie nu is, en welke maatschappelijke gevolgen deze kan krijgen. Het instituut deed literatuuronderzoek en interviewde deskundigen van universiteiten en bedrijven.

 Uit het onderzoek blijkt dat wetenschappers en investeerders vooral hooggespannen verwachtingen hebben rond mogelijke medische toepassingen. Er zijn kansen voor onder meer behandeling van erfelijke aandoeningen en kanker, en voor het tegengaan van veroudering en ziekten.

Tegelijkertijd signaleert het Rathenau Instituut een aantal maatschappelijke risico’s, onder meer rond veiligheid en mogelijk misbruik. De technologie roept daarnaast vragen op over verschuivende grenzen tussen ziekte en gezondheid, en medicalisering en individualisering van gezondheidsproblemen.

‘Het is belangrijk dat beleidsmakers en politici de technologie van het epigenetisch bewerken in het vizier krijgen, en nadenken over verantwoord beleid hierover,’ zegt onderzoeker Michelle Habets van het Rathenau Instituut. ‘Wetenschappers die aan deze technologie werken wijzen er vaak op dat je hiermee de DNA-code zelf niet aanpast. Daardoor zou het veiliger zijn. Maar er zijn nog heel veel onzekerheden en fundamentele vragen die beantwoord moeten worden, voordat je deze technologie op een maatschappelijk verantwoorde manier kunt toepassen.’