Nieuwe LUMC-techniek kan meer geschikte donornieren opleveren in de toekomst

Onderzoekers hebben in het Leids Universitair Medisch Centrum een werkwijze ontwikkeld waardoor donornieren langer buiten het lichaam kunnen blijven. Hiermee is de houdbaarheid van maximaal 24 uur opgerekt naar vier dagen. De nieuwe methode staat nu gepubliceerd in Nature Communications en biedt mogelijkheden om donornieren buiten het lichaam op te knappen en ze daarmee meer op maat te maken voor transplantatie. Hierdoor kan het aantal geschikte donornieren in de toekomst toenemen en kunnen ook meer patiënten geholpen worden met ernstig nierfalen.

Ieder jaar ontwikkelen in Nederland ongeveer 2000 patiënten ernstig nierfalen. Vanaf dat moment zijn deze patiënten volledig afhankelijk van dialyse: een behandeling waarbij kunstmatig afvalstoffen uit het lichaam worden gefilterd. Hoewel dialyse tijdelijk een deel van de functie van de nier kan overnemen, is het een zware en tijdrovende behandeling die grote impact heeft op het leven van een patiënt. 

Donortekort

De enige echte behandeling voor ernstig nierfalen is een niertransplantatie van een levende of overleden donor, maar een groeiend donortekort zorgt ervoor dat slechts de helft van alle patiënten hiermee geholpen kan worden. Er is dus behoefte aan nieuwe manieren om de kwaliteit en hoeveelheid beschikbare donororganen te vergroten. Één manier om de donorpool te vergroten is het verbeteren van de conditie van donornieren die anders afgekeurd zouden worden. Hiervoor is het belangrijk dat de donornier voor langere tijd in leven gehouden kan worden buiten het lichaam. 

Orgaanperfusie

Vroeger werden donororganen op ijs bewaard tot het moment van transplantatie. Over de jaren is deze aanpak veranderd. Dr. Marten Engelse, groepsleider op de afdeling interne geneeskunde, vertelt: “Over de jaren heen is dit veranderd en donororganen worden nu buiten het lichaam aangesloten op een zogeheten perfusiemachine. Deze perfusiemachine pompt net als het hart een warme vloeistof door de donororganen heen, waardoor de organen actief en in goede conditie blijven. De methode is al heel succesvol voor bijvoorbeeld de lever, maar voor nieren blijft het uitdagend ze langer dan enkele uren efficiënt in leven te houden.”

Langer in leven houden

Om ook voor donornieren een verbeterde perfusiemethode te ontwikkelen, hebben onderzoekers uit de groep van Marten Engelse een ‘intensive care’ voor donornieren gemaakt. Daar worden ze voorzien van voeding en zuurstof; en worden afvalstoffen uit de nier verwijderd. Bovendien kan de functie van de donornier er live gemonitord worden. Met behulp van deze ‘intensive care’ hebben de onderzoekers nu een nieuwe perfusiemethode ontwikkeld. Marlon de Haan, eerste auteur van de studie, legt uit: “In onze methode voeren we orgaanperfusie uit op een lagere temperatuur (25 graden), waarbij de niercellen minder zuurstof nodig hebben, terwijl processen in de nier actief blijven.” De Haan vervolgt: “Ook voegen we een zelfgemaakte cocktail van voedingsstoffen toe aan de perfusievloeistof. Dankzij een recent ontwikkelde techniek in het LUMC, waarbij we inzoomen op veranderingen in de stofwisseling van specifieke cellen in ruimte en tijd, konden we deze cocktail heel precies samenstellen.” Met de nieuwe methode kunnen nieren 4 dagen succesvol in leven worden gehouden, waarbij zowel stofwisseling, structuur als functie behouden worden.

Nieren opknappen

De methode opent nieuwe mogelijkheden om donornieren die normaal afgekeurd zouden worden voor transplantatie op te knappen. Engelse: “De methode verschaft ons tijd om de donororganen voor transplantatie te ‘refurbishen’. Vervolgonderzoek zal uitwijzen hoe we dit het best kunnen doen en hoe de nieren na transplantatie functioneren.” Het onderzoek kan zo in de toekomst bijdragen aan het vergroten van de donorpool voor patiënten met ernstig nierfalen.

Meer weten?

Dit onderzoek is mogelijk gemaakt door financiering van de Nierstichting, Vriendenloterij en reNEW (Novo Nordisk Foundation Center for Stem Cell Research).

Meer informatie over het LUMC Transplantatiecentrum.

Meer informatie over het onderzoek in de groep van Dr. Marten Engelse en Prof. Dr. Ton Rabelink.

Animatie van de uitvinding