'Groene groeipijn of pijnlijke krimp in de Nederlandse industrie?'

De circa 300 Nederlandse industriële bedrijven die onder het Europese Emissiehandelssysteem (EU ETS) vallen, zijn tussen 2021-2023 meer CO2 per eenheid product gaan uitstoten, zo laat de Nederlande Emissieautoriteit (NEa) weten. De Nederlandse industrie presteert vaak slechter dan de beste Europese bedrijven in dezelfde sector. De totale uitstoot daalde wel, omdat er minder werd geproduceerd. Is er nog wel ruimte voor energie-intensieve industrie in Nederland?

Het is niet verrassend dat bij een lagere productie de emissies per eenheid product hoger worden. De installaties worden minder efficiënt benut en dus is CO2-efficiëntie lager. Vergelijk het met carpoolen: met meer personen in een auto is de uitstoot per persoon lager. Het kan zelfs zo zijn dat deze fabrieken tóch efficiënter zijn geworden. Maar de boodschap blijft: decarbonisatie van de Nederlandse industrie schiet niet op. Vooral de energie-intensieve basisindustrie blijft achter.

Dat laatste is te verklaren. Vergelijk een voedingsmiddelenbedrijf met 5 procent van de productiekosten voor energie met een chemiebedrijf waar dit 50 procent is. Bij verdubbelende energiekosten wordt eten 5 procent duurder terwijl het chemische product de helft duurder wordt. Daar komt bij dat de afzetmarkt in de chemie veel internationaler is. De chemie verliest de concurrentie met landen waar energie goedkoper is. Dat geldt nu met fossiele energie, maar ook groene energie is vaak goedkoper in andere landen. Denk hierbij binnen Europa aan zuidelijke landen met veel zonne-energie.

Dit speelt ook een rol in de achterblijvende investeringen in vergroening in de Nederlandse en Europese industrie, ondanks dat de hoge energie- en CO2-emissiekosten hier juist vergroening zouden kunnen stimuleren. Er is te veel onzekerheid voor investeringen. Blijven de energieprijzen hier structureel hoger dan in andere werelddelen? Komen de investeringen in de industrie die Mario Draghi in zijn recente rapport voorstelt er echt? Hoe gaat het beleid zich ontwikkelen, bijvoorbeeld rond ETS en circulariteit?

Moeten we de energie-intensieve basisindustrie dan uit Nederland laten vertrekken zoals recent in het economenblad ESB wordt betoogd?  

Ik verwacht dat de Nederlandse industrie zal veranderen als gevolg van het veranderende energiemarkt. We moeten nu actie ondernemen door goed te onderzoeken hoe de basisindustrie in onze productieketens past. Daarnaast moeten we nagaan wat de impact zou zijn op de maakindustrie die we willen behouden als deze basisindustrie verdwijnt. Ook de ombouw van de fabrieken naar duurzamere processen, verdient een serieuze analyse. Met onder andere maatwerkafspraken in Nederland en Europese samenwerking moet de volgende stap worden gezet.