'Gemeentebesturen piepen en kraken door eenzijdige en beperkte taakstelling'

Gemeentebesturen hebben het zwaar door een beperking van hun taakstelling. Waar ze vroeger ruimte hadden om activiteiten te organiseren die hun lokale gemeenschap versterkten, worden ze nu vooral beperkt tot het uitvoeren van primaire taken. Door het zogenaamde 'ravijnjaar' in 2026, waarin de gemeentelijke inkomsten vanuit het Rijk fors zullen dalen, hebben lokale overheden minder budget en beleidsruimte om aan secundaire taken te besteden. Hierdoor wordt het steeds lastiger om maatschappelijke initiatieven te ondersteunen die bijdragen aan sociale verbinding en participatie.

Impact op de sociale cohesie

Met de verschuiving naar een strengere taakstelling verdwijnen veel van de 'leuke dingen' die gemeenten voorheen konden doen. Activiteiten zoals het ondersteunen van evenementen, het opzetten van sociale projecten en het bevorderen van burgerparticipatie staan als eerste op de tocht. Dit heeft directe gevolgen voor de sociale cohesie binnen gemeenschappen. Burgers zullen minder mogelijkheden hebben om via gemeentelijke initiatieven met elkaar in contact te komen of deel te nemen aan maatschappelijke activiteiten.

Wethouderschap wordt minder aantrekkelijk

De versobering van gemeentelijke taken heeft ook invloed op de rol van wethouders. Waar wethouders voorheen vrije beleidsruimte hadden om zelf met ideeën te komen en innovatieve projecten op te zetten, verschuift hun rol nu meer richting die van uitvoerders. Ze worden steeds vaker gezien als managers die binnen de financiële beperkingen de kerntaken moeten uitvoeren. Dit maakt het ambtelijke werk minder aantrekkelijk voor mensen met een ideële ambitie, terwijl er juist meer vraag komt naar directeur-bestuurders met een achtergrond in kostenbesparing en reorganisatie.

Gevolgen voor het vertrouwen in de overheid

Voor de gemiddelde burger betekent dit een verdere vervreemding van de (lokale) overheid. Als burgers de gemeente alleen kunnen benaderen voor praktische zaken en er minder interactie is op sociaal-maatschappelijk vlak, wordt de betrokkenheid van de burger bij het gemeentelijke beleid steeds kleiner. Dit kan op lange termijn een negatieve invloed hebben op het vertrouwen in en de verbinding met de lokale overheid. Uit onderzoek blijkt ook dat het vertrouwen in de overheid daalt. Deze situatie helpt niet om dit vertrouwen terug te winnen.