'Groei van invloedskloof dreigt door opkomst burgerparticipatie'

Dit is een expertquote van Daan de Bruijn, adviseur cliënt- en inwonerparticipatie & Democratische vernieuwing, Movisie.

U kunt dit bericht, of delen hiervan gebruiken op uw kanalen, met vermelding van de naam van de expert en organisatie. Aanleiding: Lokale democratie in 2040: de opmars van de participerende burger | VNG

Burgerparticipatie wordt de komende jaren steeds belangrijker, voorspelt de Denktank Nederland 2040 van de VNG en De Argumentenfabriek. Als we niet uitkijken gaan daar vooral burgers van profiteren die hun stem nu al goed laten horen. We moeten meer oog en oor krijgen voor de ‘onderbelichte’ en ‘onbegrepen’ stemmen in de samenleving.

Op allerlei plekken zie je initiatieven om inwoners meer bij het beleid en de politiek te betrekken, constateert de Denktank Nederland 2040. Op zich een goede ontwikkeling, die echter ook een gevaar met zich meebrengt. Experts als Eveline Tonkens en Luc Verhey, en ook de Raad van State wijzen terecht op het risico dat het inzetten van vernieuwende vormen als het Uitdaagrecht en het burgerberaad de participatie- en invloedskloof vergroot. Burgers die de weg naar de instituties weten te vinden en de weg in de systeemwereld kennen, kunnen via die vernieuwende vormen hun invloed vergroten. Voor een grote groep burgers geldt dat echter niet: zij kunnen of willen hun stem niet laten horen via georganiseerde dialoog in groepen of invloed uitoefenen via zelf opgezette initiatieven waarmee ze de gemeente ‘challengen’. Terwijl het zaak is de brede samenleving te betrekken bij beleid- en besluitvorming.

Met name voor burgers die hun stem vanwege hun persoonlijke situatie niet goed kunnen laten doorklinken via vernieuwende democratische vormen moet participatie laagdrempeliger en inclusiever gemaakt worden. Daarnaast is zaak dat intermediairs en sociaal professionals de stemmen van inwoners die zich niet makkelijk kunnen of willen uitspreken, bundelen en inbrengen in beleid en besluitvorming. Zij hebben een taak bij het ‘collectiveren’ en ‘politiseren’. Dit gebeurt nu al op verschillende plekken in het land. Zie burgercollectieven als Hart voor de K-Buurt in Amsterdam en de Aktiegroep het Oude Westen in Rotterdam. En je ziet ook opbouw- en jongerenwerkers die de stem vertolken van burger die we niet zien of horen in zaaltjes, burgerberaden of in de respondentenlijst van een online enquête.

Naast het bieden van meer ruimte voor ‘onderbelichte stemmen’ verdient ook de stem van kritische soms onbegrepen burgers die wantrouwen voelen richting participatie vanuit de overheid meer aandacht. Juist het combineren van een burgerberaad met een referendum lijkt kansrijk om kritische en een deel van ‘afgehaakte’ burgers een stem te geven. Het zogeheten multi-optiereferendum, waarbij je voor meer dan één optie kunt kiezen, is daarbij een interessante vorm die minder gevoelig is voor polarisatie doordat je niet alleen voor of tegen iets stemt. In het onderzoeksprogramma REDRESS wordt de komende jaren uitgebreid onderzoek gedaan naar kansen voor zogenaamde hybride democratie.