Staat van Inclusief Onderwijs 2023: universiteiten en hogescholen worstelen met VN-verdrag

* ONDER EMBARGO TOT 16 NOVEMBER 2023, 06.00 UUR * 

Het Expertisecentrum Inclusief Onderwijs (ECIO) publiceert op 16 november 2023 de Staat van Inclusief Onderwijs 2023. Hieruit blijkt dat op dit moment 35 van de 54 bekostigde hogescholen en universiteiten een intentieverklaring hebben ondertekend om hun onderwijs toegankelijk te maken voor studenten met een functiebeperking of ondersteuningsvraag. Ondanks een toename in bewustzijn en draagvlak bij de ondertekenaars, blijft de implementatie achter, met knelpunten zoals ontoegankelijke gebouwen en een gebrek aan docententraining. Tijds- en personeelsgebrek worden als belangrijke obstakels genoemd. Uit het rapport blijkt dat studenten aangeven dat de mate van ondersteuning vaak afhangt van de medewerker die ze treffen. Het rapport wordt in Den Haag aan prinses Laurentien, de beschermvrouwe van ECIO, overhandigd.

“In tegenstelling tot het basis- en voortgezet onderwijs kent het hoger onderwijs geen apart 'speciaal onderwijs' voor studenten met een functiebeperking of ondersteuningsvraag. Samen onderwijs volgen is niet hetzelfde als inclusief onderwijs. Inclusie is niet alleen uitgenodigd worden op het ‘feestje’, maar ook kunnen meedansen met de rest.” - Joyce van der Wegen, programmamanager externe relaties ECIO

De Staat van Inclusief onderwijs: een jaarlijks beeld en concrete aanbevelingen

De rapportage geeft de huidige stand van zaken weer ten aanzien van het VN-verdrag Handicap voor hogescholen en universiteiten. De rapportage fungeert als een soort thermometer, die jaarlijks het beeld schetst en concrete aanbevelingen doet voor de toekomst. In 2022 werd het startschot voor een jaarlijks rapport gegeven en werd het model voor inclusief onderwijs, de acht kernelementen, gelanceerd. De editie van 2023 brengt voor het eerst de stand van zaken in beeld voor het hoger onderwijs. De rapportage is gebaseerd op bestaand onderzoek en aangevuld met nieuw onderzoek uitgevoerd door het expertisecentrum.

Focus van maatwerk naar toegankelijkheid voor iedereen

Sinds de ratificatie van het VN-verdrag Handicap in 2016 heeft 63% van de hogescholen en universiteiten de intentieverklaring ondertekend (stand van zaken op 1 november, meetpunt van de rapportage). Na 1 november is hier nog één hogeschool bijgekomen en vandaag ondertekenen vier nieuwe hogescholen. Ondanks positieve ontwikkelingen, zoals toegenomen bewustzijn en draagvlak, blijkt uit de rapportage dat studenten met een functiebeperking of ondersteuningsvraag nog altijd belemmeringen ervaren. Belangrijke knelpunten zijn bijvoorbeeld onduidelijke communicatie, het ontbreken aan specifieke kennis bij docenten en ontoegankelijke onderwijsgebouwen.

“Voor het eerst hebben we de stand van zaken op het gebied van inclusief onderwijs in kaart gebracht voor het Nederlandse hoger onderwijs. De focus ligt hierbij op de acht cruciale inclusie-elementen. De rapportage is aangevuld met nieuw eigen onderzoek op de punten waar bestaand onderzoek tekort schoot. Bijvoorbeeld over de implementatie van het VN-verdrag Handicap op hogescholen en universiteiten.” - Lotte Scheeren, hoofdonderzoeker ECIO 

Voer het gesprek over een landelijke norm basisondersteuning

Het rapport komt met verschillende aanbevelingen. Zo wordt er aangeraden om ervaringsdeskundige studenten te betrekken bij het opsporen van knelpunten en oplossingen. Met ook aanbevelingen om alle instromende studenten proactief te bevragen welke ondersteuning zij nodig hebben en deze afspraken regelmatig te evalueren. En een ‘landelijke norm’ te overwegen waarin wordt gespecificeerd welke basisvoorwaarden en ondersteuning elke student mag verwachten. Hierin kunnen afspraken worden opgenomen zoals dat elk onderwijsgebouw minstens één toegankelijke ingang of toilet heeft.

Joyce van der Wegen, programmamanager, benadrukt dat het primair- en voortgezet onderwijs al afspraken maakt over een basisnorm voor ondersteuning die elke leerling mag verwachten, en dat hogescholen en universiteiten mogelijk hiervan kunnen leren om de uitvoering van het VN-verdrag Handicap te vergemakkelijken.