'Gebrek aan capaciteit en expertise bij gemeenten: was decentralisatie wel een goed idee?'

Het tekort aan personeel bij gemeenten is een nijpend probleem: in heel Nederland signaleren gemeenten een gebrek aan capaciteit en expertise om belangrijke maatschappelijke taken op te pakken, zoals de energietransitie en de invoering van de Omgevingswet. Een van de oorzaken is het besluit om allerlei taken en verantwoordelijkheden te decentraliseren van de landelijke overheid naar lokale overheden. Dit kwam voort uit het idee dat het kwalitatief beter is om sommige zaken dichter bij de burger te organiseren in plaats van centraal vanuit Den Haag. Maar vanuit het oogpunt van efficiëntie, zeker tijdens een overspannen arbeidsmarkt, blijkt dit niet altijd goed uit te pakken.

Decentralisatie: efficiëntie of besparing?

Gemeenten kregen meer taken toebedeeld zonder dat daar voldoende financiële middelen of personele capaciteit tegenover stond. Dit heeft ertoe geleid dat veel gemeenten nu vastlopen. Dit speelt niet alleen in de kleinere gemeenten, maar zelfs bij de G4, waar men regelmatig kampt met een gebrek aan zowel mensen als budget. Het zou daarom logisch zijn om te heroverwegen of de huidige vorm van decentralisatie nog wel effectief is, of dat een zekere mate van centralisatie weer gewenst is.

Slimmere organisatie en vereenvoudiging van regelgeving

Voordat wordt besloten tot het rigoureus terugdraaien van decentralisatie zou eerst gekeken kunnen worden naar hoe we slimmer en efficiënter kunnen werken binnen de huidige structuren. Een belangrijke stap hierin zou zijn om regelgeving te vereenvoudigen. Complexe regels vragen om meer handhaving en uitvoering, wat leidt tot meer werk en dus meer personeel. Door wetten en regels te vereenvoudigen, kunnen gemeenten wellicht met minder mensen hetzelfde werk doen. Dit vraagt om een fundamentele herziening van hoe we taken organiseren, uitvoeren en handhaven.

Wat kan AI betekenen?

Een ander interessant perspectief is het inzetten van technologie, en met name kunstmatige intelligentie (AI), om de efficiëntie te verhogen. AI kan taken automatiseren, processen versnellen en wellicht zelfs het tekort aan menselijke arbeidskracht gedeeltelijk opvangen. Hoewel AI zeker niet de oplossing is voor alles, kan het wel een belangrijke rol spelen in het optimaliseren van gemeentelijke processen en het verlichten van de werkdruk.

Er moet snel worden gewerkt aan oplossing. We kunnen niet lijdzaam toezien hoe onze gemeenten vastlopen. Op sommige vlakken is het terugdraaien van de decentralisatie waarschijnlijk onontkoombaar. Maar laten we eerst kijken wat kan worden bereikt met het slimmer organiseren van taken, het vereenvoudigen van regels en het inzetten van technologie.