Digitale instrumenten maken nog geen democratie

Het Nederlandse parlement en de regering kunnen leren van digitale burgerbetrokkenheid in andere landen zoals Estland, Duitsland en Taiwan. Maar voor vruchtbare, vrije en veilige interactie tussen bestuurders, politici en burgers is meer nodig dan technologie. Dat blijkt uit nieuw internationaal vergelijkend onderzoek van het Rathenau Instituut.

Het Rathenau Instituut onderzocht digitale instrumenten voor het nationaal betrekken van burgers naar aanleiding van een breed gesteunde motie en op verzoek van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Het instituut voerde onder andere een literatuurstudie uit, bestudeerde digitale instrumenten zoals informatiesystemen, interactieve online platforms en stem- en visualisatietools, verzamelde ervaringen uit Estland, Finland, Frankrijk, Duitsland, Griekenland, Taiwan en Schotland en sprak met beleidsmakers en experts.

Het onderzoek toont onder welke voorwaarden diverse instrumenten kunnen bijdragen aan een goed werkende democratie en hoe de Nederlandse democratie versterkt kan worden. Het Rathenau Instituut stelt dat de Nederlandse rijksoverheid de ontwikkeling van behulpzame applicaties en platforms nog meer kan stimuleren. Maar er is niet één type instrument dat zich voor alle vormen van burgerbetrokkenheid en elke fase van het beleid leent. Bovendien geldt: digitale tools maken nog geen democratie.

Melanie Peters, directeur van het Rathenau Instituut zegt: ‘Zorgvuldig ontworpen digitale betrokkenheid maakt meer interactie mogelijk op nationaal niveau tussen parlement, regering, burgers, betrokkenen en media. Maar ook online blijft het, net als in de offline-wereld, een uitdaging om burgers betrokken te houden. Niet alle burgers zijn even digitaal vaardig en mogelijk sluiten we mensen buiten. Ook de veiligheid van digitale systemen vraagt om aandacht.’

Met het onderzoek Initiatieven voor digitale democratie op nationaal niveau – Een internationale vergelijking vestigt het Rathenau Instituut de aandacht op de vraag hoe technologieën kunnen bijdragen aan een toekomstbestendige democratie. Eerder publiceerde het Rathenau Instituut Griffiers en digitalisering (2019), over digitalisering in de lokale democratie, Online meebeslissen (2017), over digitale burgerparticipatie voor het Europees Parlement en Kansen en dilemma’s van digitale democratie (2015), over digitale burgerbetrokkenheid voor het Nederlandse parlement. ‘Kennis voor democratie’ is een speerpunt in het werk van het Rathenau Instituut. Een centrale vraag is steeds hoe burgers beter bij democratische besluitvorming betrokken kunnen worden, waarbij wetenschappelijke inzichten, belangen en verschillende waarden een rol spelen.