Democratie 4.0 ziet de Regio als basis van de toekomstige digitale samenleving

Bob de Wit: “Democratie moet opnieuw worden uitgevonden vanwege de digitalisering en de globalisering van de economie”

Het industriële tijdperk komt struikelend ten einde, zo betoogde Bob de Wit in zijn vorige boek Society 4.0. In onze nieuwe samenleving staan big data en technologie centraal. Maar onze democratische instituten stammen nog steeds uit de voorbije industriële samenleving ‘Society 3.0’. Daarom schreef De Wit een vervolg: Democratie 4.0. Hoe voorkomen we dat de burger wordt vermorzeld door alle technologische ontwikkelingen en ondemocratische organisaties op wereldschaal?

Volgens De Wit bevinden we ons momenteel in de overgangsfase tussen Society 3.0 (‘het industriële tijdperk’) en Society 4.0 (‘de digitale samenleving’). Deze structurele verandering grijpt mondiaal om zich heen en is niet of nauwelijks onder controle te houden in ons huidige democratische bestel van natiestaten. De oorzaak ziet De Wit in het verouderde fundament van onze naoorlogse democratie. “Die is gebaseerd op het balanceren van de twee belangrijkste strategische factoren in een industriële samenleving: arbeid (‘links’) en kapitaal (‘rechts’). Industriële massaproductie is echter niet meer de grootste bron van waardecreatie. In de nieuwe samenleving gaan big data en digitale technologieën de grootste economische waarde creëren.”

De Wit ziet weliswaar alom erkenning voor het feit dat de huidige democratie tekortschiet, maar ook dat onze oplossingen te veel binnen het bestaande denkkader blijven. “Onze slecht functionerende democratie staat volop in de aandacht in boeken, artikelen, debatten en podcasts. Het belangrijkste kenmerk van de voorgestelde vernieuwingen is het repareren van het huidige democratische systeem, bijvoorbeeld door het invoeren van referenda of gelote burgers. Maar mijns inziens heeft het weinig zin om de industriële democratie te verbeteren als we onderweg zijn naar een heel andere samenleving.”

Los van het haperende democratische model ziet De Wit bovendien een tweede – en veel belangrijkere – noodzaak om de democratie opnieuw uit te vinden. “Naar verwachting is rond het jaar 2030 de mens niet meer het meest intelligente ‘leven’ op aarde. Welke rollen nemen robots en cyborgs straks in de samenleving in? En vooral: wie neemt hierover de besluiten? Is dat een kleine groep rijke en machtige bedrijven en individuen? Of vindt er daadwerkelijk democratische besluitvorming plaats?”

Sommige multinationals zijn inmiddels groter, rijker en invloedrijker dan natiestaten, zo constateert De Wit. Daar ligt volgens hem dan ook een groot deel van het huidige democratische tekort. Om die reden heeft De Wit met Democratie 4.0 een veel fundamenteler doel voor ogen: het opnieuw uitvinden van democratie voor het bouwen van een ‘glokale’ burgersamenleving. Zo’n samenleving formuleert lokale oplossingen voor de mondiale uitdagingen waarvoor de nieuwe technologie ons plaatst.

Volgens De Wit komt dat feitelijk neer op een terugkeer naar de menselijke maat. “Technologieën als blockchain, 3D-printing en industry platforms zorgen ervoor dat het grootste deel van de menselijke behoeften geen wereldschaal nodig heeft”, zo betoogt hij. “De toekomstige democratie kan dus ook worden gericht op de belangen en de behoeften van burgers in hun eigen regionale samenleving. Sterker nog, democratie is gericht op het dienen van de belangen en behoeften van het volk, en dus begint het herontwerpen en opnieuw uitvinden van democratie – Democratie 4.0 – bij de burger en de menselijke maat: de regio.”

De Wit ziet het boek als het nemen van zijn burgerlijke verantwoordelijkheid. Hij verwijst hierbij naar Abraham Kuyper, de oprichter van de ARP die bij de oprichting van ‘zijn’ Vrije Universiteit sprak: ‘Bij elke welgelukte aanslag op de vrijheid kan de staat nooit medeplichtige zijn. Hoofdschuldige blijft de plichtsvergeten burger zelf die in zonde zingenot zijn zedelijke spierkracht verslappend de kracht tot eigen initiatief verloor.’ De Wit vatte dat citaat op als een oproep om samen met Roel Wolfert het initiatief te nemen tot de oprichting van de Coöperatieve Vereniging Society 4.0, met als doel om zijn toekomstvisie om te zetten in daden. “De toekomst is immers te belangrijk om aan politici over te laten.”

Over de auteur

Bob de Wit is Hoogleraar Strategisch Leiderschap aan Nyenrode Business Universiteit en founding director van Strategy Works en Strategy Academy in Rotterdam. Hij is veelgevraagd als spreker over de gevolgen van de digitale revolutie voor organisaties, de samenleving en de mens. Zijn academische boek Strategy: An International Perspective (7e editie, 2020) wordt al vele jaren wereldwijd gebruikt op universiteiten en business schools.

Algemene informatie:

• Titel:  Democratie 4.0
• Prijs: € 35,50 (incl. btw)
• ISBN: 9789462158092
• Auteur: Prof.dr. Bob de Wit

Bestellen bij Managementboek.nl of de erkende boekhandel.