'Geld alleen lost probleem voor mensen met een verstandelijke beperking niet op'

Uit onderzoek van onderzoeksjournalisten Catrien Spijkerman en Hester den Boer van onderzoekscollectief Spit, waar NOS en Trouw op 22 januari 2025 aandacht aan besteden, blijkt dat zorginstellingen steeds vaker mensen met een verstandelijke beperking en complexe gedragsproblematiek weigeren of zelfs uitschrijven, terwijl dit wettelijk niet is toegestaan. Dit probleem raakt niet alleen de kwetsbare cliënten zelf, maar legt ook een zware last op hun families, die vaak geen alternatieven hebben. De gevolgen zijn schrijnend: veel mensen met een complexe zorgvraag zitten noodgedwongen thuis, wat hun welzijn en dat van hun naasten ernstig onder druk zet.

Meer expertise nodig

Het feit dat juist de meest complexe cliënten worden geweigerd, toont aan dat zij als "te complex" worden gezien door zorginstellingen. Dit is niet alleen een kwestie van de ernst van hun problematiek, maar wijst ook op een uitdaging waarmee zorgmedewerkers te maken hebben: handelingsverlegenheid. Deze ontstaat doordat zij binnen teams en organisaties vaak onvoldoende worden toegerust om met deze complexe doelgroep te werken. Het ontbreekt hen simpelweg aan de specifieke kennis en vaardigheden die nodig zijn, ondanks hun inzet en toewijding, die zeker blijkt uit de reportage in bijvoorbeeld Trouw. Dit gebrek aan ondersteuning kan leiden tot gevoelens van frustratie en onmacht, waardoor organisaties uiteindelijk besluiten cliënten met complexe problematiek te weigeren of uit te schrijven.

Naast het verhogen van het zorgbudget – wat zonder meer noodzakelijk is – moeten we investeren in wetenschappelijk onderzoek naar de oorzaken en effectieve interventies voor gedragsproblemen bij mensen met een verstandelijke beperking. Dit onderzoek moet niet alleen kennis opleveren, maar ook worden vertaald naar de praktijk via concrete richtlijnen en methodieken. Implementatie van deze inzichten in de dagelijkse zorg is essentieel om zorgmedewerkers beter toe te rusten en handelingsverlegenheid te verminderen.

Daarnaast is er een verandering nodig in de opleidingen binnen de zorg. De huidige opleidingen zijn vaak te generalistisch, terwijl juist een specialisatie voor deze doelgroep essentieel is. Zorgmedewerkers moeten beter worden voorbereid op het omgaan met complexe problematiek, met aandacht voor zowel gedragskundige als systemische aspecten. Zonder deze verbeteringen blijven mensen met een complexe zorgvraag thuis zitten, met alle schrijnende gevolgen van dien voor hen en hun families.